terminów gramatycznych online
czas niedokonany
Język: polski
Cytaty
A co my przez dwa Słowa, jedno niedokonané, drugié dokonané wyrażamy; to oni przez czasy niedokonané i dokonané w iednémże Słowie wyráżają.
Do wyraża: […] Z zaimkowemi słowami wyraża, w czasie niedokonanym, staranie się o nabywanie czego, czynnością przez słowo wyrażoną, np. dorabiać się, dobadywać się […].
Słowa niedokonane mają czasy niedokonane, a słowa dokonane mają czasy dokonane.
Niedokonany, a, e, p. [...] 2) = gram. słowa niedokonane; jest to postać słów nie wyrażająca całkowitego wypełnienia czynności lub stanu słowa wyrażonego. Czas niedokonany, t. j. niezupełnie przeszły, lub niepewnie przyszły (polskie słowa go nie mają).
Aby to odmienne czyli odcienne znaczenie tych dokonanych czasowników wyrazić w czasach niedokonanych, nadaje się czasownikowi postać częstotliwą [...], np. dokon. popisał się pięknie, niedok. popisywał się pięknie […].
[…] Spójkę a znajdujemy przed końcówkami osobowemi w czasach niedokonanych […].
Więc Słowoczasownik nieokreślny Robić tworzy trzy czasy niedokonane: 1) Robię, 2) Robiłem, 3) Robić będę, a Słowoczasownik określny z-Robić, tworzy dwa czasy z- Robię z-Robiłem, i dołączają się warunkowe. Robiłbym z-Robiłbym.
Wszystkie słowoczasowniki nieokreślne, to jest niedokonane i czasy niedokonane umieszczać w pierwszym rzędzie, a słowoczasowniki określne to jest dokonane w drugim naprzeciw rzędzie z czasami dokonanemi, i czasy wskazujące w tym samym porządku.
[…] Jeszcze inną zasadą rządzą się w użyciu czasów zdania czasowe, odpowiadające na pyt. kiedy […]. W nich wybór czasów dokonanych lub niedokonanych zależy ściśle od czasowego stosunku czynności zdania pobocznego do czynności zdania nadrzędnego; a mianowicie: słowo niedokonane (w czasie teraźniejszym, przeszłym lub przyszłym) wyraża tu czynność jednoczesną z czynnością (teraźniejszą, przeszłą lub przyszłą) zdania nadrzędnego; a słowo dokonane (w czasie przeszłym lub przyszłym) wyraża czynność wcześniejszą względem czynności (przeszłej lub przyszłej) zdania nadrzędnego. Takie zdania czasowe mają więc czasy względne.
Czas, u, lm. y [...] 13. gram. rodzaj formy czasownikowej: C. teraźniejszy, zaprzeszły, przeszły, dokonany, niedokonany, pierwotny, pochodny, prosty, złożony, główny, historyczny. ♰ Nieniejszy C. = praesans. ♰ Będący C. = futurym. ♰ Minęły niezupełny C. = imperfectum. ♰ Minęły zupełny czas = perfectum. C. co ś. już dawno stał = plusquamperfectum. Henr.