Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

wysłowienie

Hasło w cytatach: sposób wysłowienia, wysłowianie, wysłowienie się
Język: polski
Dział: Teoria języka (współcześnie)

Cytaty

Takie fałszywe wysłowianie znarowiło nasz gmin, ktory także nazwiska łacinakawych Urzędnikow błędnie wysłowia np. Rektur, Inspektur i. t. d. zamiast: Rektor, Inspektor.

To rożnienie Społgłosek, co do przemiany tonow na grubszy lub cieńszy w wysłowieniu prowadzi nas do jasnego wyobrażenia o kolejnych zastępstwach jednej za drugą, w słowach ruchomych w nakłonie ich złog według niezawodnych prawideł, na Formach przypadkowania Imion i czasowania Głagołow snadno postrzeżebnych.

Co do Dwojorek albo Bukw społkowanych, widać ich pięć złożonych z pary Abecadłowych, a dwie mające, pierszą Głoskę z Abecadła, drugą zaś z Przyabecadła, jakie tu są ź i ż. W takij społce wszystkie nabierają w wysłowieniu brzmienia wcale rożnego od brzmienia podobnych społek w pierwotowem Abecadle.

Ztąd rzadko Cudzomiec uśmiechnie się na fałszywe wysłowianie swego Języka; Polak zaś nie może się wstrzymać od śmiechu, gdy słyszy swoje słowa, uciesznie brzmiące w uściech Obcych.

[…] Zwyczaj narodowy w jakim języku zowie się sposób wysłowienia przez naród przyjęty i powagą uczonych utwierdzony. Zatém przez zwyczaj narodowy w języku, rozumiéjmy, idąc za zdaniem Kwintyliana, to, na co się biegli w tym języku zgodzili […]. Zwyczaj mowy polskiéj jest zgoda uczonych i biegłych w języku polskim.

Składnia będąc jedną z ważniejszych części Głoskowni, wskazuje nam przyczyny i sposoby łączenia wyrazów pod względem szyku, zgody, i rządu; wyszczególnia, gdzie który z nich i dlaczego umieszczać, gdzie jakiej użyć odmiany, iżby w składzie swoim, utworzyły wysłowienie jasne, ścisłe, i zgodne z tokiem mowy zwyczajnej, ludzi wykształconych.

Z rozmaitego sposobu użycia zdań po sobie idących wynika dwojakie wysłowienie, ucinkowe (рѣчь отрывистая) i okresowe (перiодическая). Piérwsze powstaje z szeregu zdań odosobnionych, i zwykle służy do wyrażenia silnych poruszeń duszy, drugie zaś jest ciągiem zdań powiązanych w okresy, i ma miejsce w rozumowaniu spokojnego umysłu.

Gładkie i wolne wysłowienie się.

Wyrzutnia stosownie użyta czyni mowę jędrną; bez niéj wysłowienie, chociaż poprawne, byłoby nierzadko rozwlekłém.

Mimo te wszystkie zapożyczenia, budowa i cały sposób wysłowienia języka polskiego nie przestały być swojskiemi.