of grammatical terms online
deklinować się
Etymology: łac. declinare 'odmieniać'
Quotations
Imioná [...] nie deklinują się same przez się jáko w Łacińskim i Polskim języku; to jest, że ják się najdują w miánującym spadku, ták i we wszystkich spadkách tęż záchowują terminácyą, w żadnym się spadku nie odmieniájąc. Artykuł tylko deklinuje się.
Uczęstnictwo [...] wzięło nazwisko, od tego, że jest uczęstnikięm przymiotów od imięnia i od słowa. Od słowá ma deriwácją, to jest pochodzęnié [...]. Od imięnia zaś ma náchylánié, bo sie ták deklinuje jáko imióná.
Grammatica przednie dzieli się, ná dwie głowne Części. Na Etymologią, ktora się záchodzi około Słow, pokázując, jáko się one deklinowáć, lub coniugowáć mogą, álbo też nie mogą. I ná Syntáxin, ktora uczy Słowá construowáć, álbo jedne z drugiemi składáć.
P. Wiele jest rodzajow słow ktorych zażywamy w mowieniu? O. Ośm, ktore nazywamy częściami mowy. P. Ktore są te ośm części mowy? O. Imie czyli Nomen, Zaimek Pronomen, Słowo Verbum, Uczestnictwo Participium, Przekładanie Praepositio, Przysłowie Adverbium, Złączanie Conjunctio, i Wrzucenie Interjectio. Z ktorych pierwsze cztery albo się deklinują, albo koniugują.
P. Proszę mię informować jak się imie nagina przez spadki? [...] P. Ktore części mowy mogą się staczać przez spadki czyli jak mowiemy z Łacińskiego deklinować? O. Te trzy: Imie, zaimek, i uczestnictwo.
P. Co jest Imie czyli Nomen? O. Jest słowo służące do nazywania jakiej rzeczy lub wyrażania jej jakości. P. Jak poznać ktore słowo do tej części mowy należy? O. Że się stacza przez spadki, czyli jak z Łacińskiego mowiemy, że się deklinuje.
Według pierwszego z tych imion deklinują się: pole, prawo, mięso ettc.: Oprocz że pole ma Opowiadający spadek polu; prawo i mięso, prawie, mięsie.
Inne słowa albo według tych deklinować się będą, albo [...]
On peut dire, que trois fortes de mots composent le Discours: Ceux de la première, et seconde sorte sont flexibles; ceux de la troisieme sont inflexibles. On appelle ceux de la premiere sorte des Noms, ceux de la seconde des Verbes, et ceux enfin de la troisieme des Particules indeclinables.
[...]
Można mowić, że trzech gatunkow słowa składają mowę. Pierwszego i drugiego gatunku deklinują się, á trzeciego nie. Pierwszego gatunku jest Nomen, drugiego Verbum, á trzeciego Partykuły nie deklinujące się.
Mowa dzieli się na ośm części. I. Imie, po Łacinie Nomen, jest nazwisko jakiej rzeczy, np: Niebo. II. Zaimek, Pronomen [...] III. Słowo, Verbum [...] IV. Uczestnictwo, Participium, ktore pochodzi od Verbum, à deklinuje się jak Nomen, przeto jest uczestnikiem tych oboch części mowy, jako czytający, czytany od słowa czytam.[...] V. Przysłowie, Adverbium [...] VI. Łączenie, Conjunctio [...] VII. Przekładanie, Praepositio [...] VIII. Interiekcya, Interjectio[...].
Do tej Części mowy, ktora sie Imieniem czyli Nomen nazywa, należą słowa, ktore się odmieniają przez spadki, czyli jak z Łacińskiego mowiemy, ktore się deklinują, tak: np. W Mianującym; ten Bòg; w Rodzącym: tego Boga; w Dawającym: temu Bogu etc.
Jako zaś Imiona przez spadki i liczby (ktore ostatnie do słow też należą) deklinują się: tak słowa przez sposoby i czasy koniugują się.
Natura przymiotnikowa imiesłowów okazuje się w tém, że odmieniają się jak przymiotniki nie tylko przez rodzaje, ale i deklinują [się] przez przypadki.
Przy nazwiskach osób lub miejscowości, nie dających się deklinować, byłoby wskazanem dodawać imię osoby lub appelativum, albo końcówkę oddzielać apostrofem. N. p .: do Jana Jakóba Rousseau, do miasta Bordeaux, (poecie) Shakespeare’owi.