of Grammatical Terms online
część mowy
Etymology: łac. pars orationis
Części mowy. Klasy funkcjonalne leksemów dające się wyodrębnić w zasobie słownikowym języka na podstawie określonego dla każdej z tych klas swoistego zespołu cech gramatycznych właściwych leksemom należącym do danej klasy funkcjonalnej.
Quotations
Dwoje znaczenia, lub więcej, słowa mające (eaquivoca) ażeby słuchającego nie łudziły, a do inszej myśli (procz tej, ktorą ma mowiący) nie przeciągały; potrzeba wesprzeć przydatnemi, albo tak złączyć z inszemi częściam[i] mowy, żeby słuchający mogł dobrze zrozumieć mowiącego.
Mowa dzieli się na ośm części. I. Imie, po Łacinie Nomen [...] II. Zaimek, Pronomem [...] III. Słowo, Verbum [...] IV. Uczestnictwo, Participium [...] V. Przysłowie, Adverbium [...] VI. Łączenie, Conjunctio [...] VII. Przekładanie, Praepositio [...] VIII. Interiekcya, Interjectio.
Z tych ośmiu części mowy, te trzy: Imie, Zaimek, Uczestnictwo odmieniają się przez spadki; słowo odmienia się przez czasy i sposoby: ostatnie cztery nic się nie odmieniają.
Do tej Części mowy, ktora sie Imieniem czyli Nomen nazywa, należą słowa, ktore się odmieniają przez spadki, czyli jak z Łacińskiego mowiemy, które się deklinują.
W Francuzkim języku tak jak we wszystkich innych, jest ośm części mowy. Imię, Zaimek, Słowo, Imiesłow, Przysłowek, Przyimek, Wykrzyknik, Spoynik.
Słowa polskie, tak jak i inne części mowy, co do zewnętrznéj formy uważane, dzielą się na piérwotne […] i na pochodne […]; na niezłożone […]; złożone […] i dwa razy złożone […].
Tę omyłkę postrzegł Jakubowicz, i daje bardzo dobre prawidło, że przysłówek nie, wtenczas jest oddzielną częścią mowy, kiedy jest wyrazem zaprzeczającym.
Pod względem różności znaczenia dzielą się słowa na dziewięciorakie rzędy, które się częściami mowy nazywają; te są: 1. Rzeczownik 2. Przymiotnik 3. Liczbownik 4. Zaimek 5. Czasownik 6. Przysłówek 7. Przyimek 8. Spójnik 9. Wykrzyknik.
Wyrazy polskie z których się zdania składają, dają się według swego znaczenia i wartości podzielić na 9 klas, które się częściami mowy nazywają. Części mowy są następujące: 1. rzeczownik, 2. przymiotnik, 3. zaimek, 4. liczebnik, 5. słowo czyli czasownik, 6. przysłówek, 7. przyimek, 8. spójnik, 9. wykrzyknik.
Przyrostek by razem ze spójnikami: aby, oby, gdyby, chociażby... z czasownikami: byłoby, dałbym, widziebyliście... i z innemi częściami mowy: jabym, cożbyś, długoby, wybyście, radzibyśmy.
Części mowy, oznaczające właściwości cech (Księżyc świeci blado) nazywają się: Przysłówki. Zaliczają się one do części mowy nieodmiennych i dzielą się na: przysłówki właściwe (pięknie, dobrze...) oznaczają bowiem właściwości cech dokładnie. Przysłówki, które niedokładnie oznaczają właściwości cech są: 2. zaimkowe [...] 3. liczebnikowe (jedynie, pierwej, jedno, jeno).