terminów gramatycznych online
skrócenie wyrazu
Cytaty
Tak więc pisano najprzód ksiądz, książę, księga, a późniéj dopiéro, dla skrócenia, w miejsce ks, kładziono x; a zagęszczone skrócenie, przez swoję obcą postać, odwróciło nawet uwagę od tego, zkąd samo brzmienie powstało.
Jak słowa ciec, rzec, siec, można uważać za skrócenie słów cieknąć, rzeknąć, siekać sieknąć; tak słowa biec, lec, sprząc, można uważać za skrócenie słów biegać, biegnąc, legnąć, sprzęgać i t. d.
W rossyjskim języku przeciwnie spójnik przypuszczalny бы i jego skrócenie бъ pisze się oddzielnie, wyjąwszy wyrazy чтобы, дабы, a zaś zaimek ся łącznie ze słowami zaimkowemi.
Ten przypadek kończy sie powszechnie na: ami, lub czasem przez wyrzutnią na: i, y. [...]. Formuje się od przypadku II, l. p. zamieniając: a, u na: ami, i, y, i zachowując to wszystko, co się w przypadku II, l. p. wyrzuciło, zamieniło, lub dodało, np. pan, pana, panami, lub: pany [...] Jednakże taka wyrzutnia nie uchodzi w imionach tych, w których by przez wyrzucenie: a, kilka spółgłosek trudnych do wymówienia zbiegło się razem, np. stołek, stołki, stołkami, ale nigdy stołkmi. b) Ten przypadek kończy się bardzo często przez skrócenie: ami, na: y, w imionach zakończonych w przypadku I, l. p. na spółgłoski twarde foremne, zaś na: i [...] na spółgłoski twarde nieforemne, to jest: g, k.
Rzeczowniki rodz. męz. można zarówno w 2-gim przyp. liczby mn. kończyć na y, jak i na ów; noży, talerzy, widelcy, lub nożów, talerzów, widelców, najlepiej zaś dla milszego dźwięku przeplatać. [...] Podobnież przyp. 6-ty tegoż rodz. i liczby, zamiast ami, może mieć przez skrócenie y: walczył ze strzałami, żołnierzy, orężami. Końcówka liczby mn. owie służy tylko rzeczownikom ludzkim rodzaju męzkiego.
Zamiast zaimków: moja, twoja, swoja; dla niéj, dla niego; za nią, za niego, przez nią, prząz niego; do niéj, do niego; używamy przez skrócenie: ma, twa, swa, dlań, zań, przezeń, doń.
Pojedyncza liczba Ksiądz, książę, mnoga księża, książęta. Zatem w skróceniu tak się wymaga Kdz Kża Kżę Kta.
Na podobieństwo tych form skróconych biernika (weń, nań...) utworzyły się analogiczne skrócenia i w dopełniaczu licz. pojed. na 3 rodzaje; a mianowicie: dlań zam. dla niego, dla niej, odeń — od niego, doń — do niego.
Zmiany głoskowe (historyczne), wskutek przyczyn głosowych i analogicznych (np. niosę > niesę, analogicznie do niesiesz, niesie). A. Ilościowe (kwantytatywne): a) w ★iloczasie głoski [...]; c) skrócenie wyrazu (haplologja), np. człek < człowiek.