of grammatical terms online
liczba mnoga
Liczba. Kategoria gramatyczna, której podstawowa funkcja polega na sygnalizowaniu jednostkowego lub niejednostkowego (wieloelementowego) charakteru desygnatu rzeczownika. We wszystkich jęz. mających kategorię gramatyczną l. jej podstawę stanowi l. mnoga, czyli (łac.) pluralis (wielość desygnatów) i l. pojedyncza - singularis (brak sygnalizacji wielości desygnatów).
Quotations
Numerus, Liczba, à ta dwojaka. Numerus singularis, Liczba pojedyncza. Pluralis mnoga.
Rozpatrzmy się w mechanizmie, przez który przymiotniki, w rodzaju męzkim, zamieniają formę liczby pojedynczéj na formę liczby mnogiéj: sta-r-y, sta-rz-y.
Gdzieby ani pierwiastek, ani pochodne jednegoż rodu nie usuwały wątpliwości, tam ją usunie którakolwiek z odmian grammatycznych, które są: przez rodzaje, liczby, przypadki, osoby, czasy i tryby. I tak, gdyby kto wahał się jak ma pisać guz, Francuz, dalsze przypadki guza, lub liczba mnoga Francuzi, nie pozwoli mu błądzić.
Liczba mnoga używa się, kiedy o wielu jednakich przedmiotach mówimy.
L. poj. we wszystkich przypadkach: dominium; w l. mn. M. dominia.
W licz. mn. idą zupełnie jak Rzeczowniki; np. hrabiowie, -ów, -om, -ami, -ach.
Liczba pojedyncza i liczba mnoga są niewłaściwie za miano w grammatykach przyjęte, bo tak w przypadkowaniu, jak czasowaniu, liczba nie wpływa na odmianę wyrazu, tylko jednostka, dwójka, lub wielość, — a równe jest dla mowy stanowisko, czy są dziesiątki, sta lub tysiące przedmiotów; — jakkolwiek różna być może ich liczba, nie sprowadzi zmiany w oznaczoném wyrażeniu na wielość.
Wieloskaz .... Liczba mnoga, (n. pluralis).
[…] Rzeczownik oznaczá albo jednę rzecz, osobę lub jakąkolwiek jistotę, albo dwie, albo więcéj niżli dwie jistoty; stąd téż mámy w skłánianiu trzy liczby gramatyczne, t. j. pojedyńczą, podwójną i mnogą, które się zwykle odróżniają końcówkami przyczepianemi do temátu [...].
[...] Widoczną jest rzeczą, że starosłowiański i polski język do spájaniá słów jednego i tego samego słowa użył dwu spójek, to jest spójki o, odpowiedniéj sanskryckiéj spójce a, w 1éj osobie liczby pojedynczéj i w 3éj osobie liczby mnogiéj, w j innych zaś osobach tegoż samego słowa użył spójki jotowanéj je odpowiedniéj sanskryckiéj spójce ja [...].
Liczbą w gramatyce nazywamy końcową odmianę istotników czyli imion rzeczownych, dla oznaczenia jednéj albo téż wielu istot. Liczb jest dwie: pojedyńcza, w któréj używamy istotnika, gdy mówiemy o jednéj istocie […]; mnoga, w któréj używamy istotnika, gdy mówiemy o dwóch, kilku lub więcéj istotach [...].
Zaimek, zastępujące dopełnienie, gdy czynność podmiotu jest zwrócona na sam podmiot, nazywa się zaimkiem zwrotnym; używamy go bez względu, czy osoba jest piérwsza, druga, czy trzecia, liczby pojedyńczéj, czy mnogiéj, wszystkich trzech rodzajów.
Wzór 1, mnoga. licz.
Mia. Narody
Pos. Narodów
Cel. Narodom
Bier. Narodów
Woł. O Narody!
Nar. Narodami
Miej. w Narodach
Imiona zdrobniałe niewiast na zia, sia i t. d. Anusia, Basia, Józia, Jadwisia, Zosia i t. d. w mnogiej liczbie mają na zie, sie np. obie Anusie, obie Józie i t. d.
Formy l. mnogiej tych przymiotników przed miękkim ń i przysłówki mają ś, ź: boleśni [...] żeleźniak itp.
Przed zakończeniem na i (y) w I. przyp. l. m. rzeczowników osobowych męskich z osnową na „r”, np. amatorzy [...] chorzy itp.
W II. p. l. p. i l. mn. rzecz. r. ż. na ja mają końcówki ji: tej kolonji i tych kolonji itd.