terminów gramatycznych online
metateza przestawka
Język: polski
Geneza: p.-łac. metathesis < gr. metáthesis 'zmiana położenia, szyku, kolejności; przeniesienie'
- Etymologia: Mał/1879
- Głosownia: Król/1922
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Słownik, t. 2: H-M: SW/1900-1927
- Słownik, tom IV (L-Nić): Dor/1958–1969
Metateza. 1. Przestawienie, zmiana wzajemnego uporządkowania jednostek językowych, np. fonemów [...]. 2. W terminologii M. Grammonta - przestawienie głosek, które nie znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie.
Cytaty
Metatesa, y, lm. y, ż. gram. przestawienie litery; przełożenie, przekładnia, ob. Przewrót.
Przeskoki ciągłe ar w ra, ir w ri itd. za prostą "metathezę" ogłaszać: taka metoda, wątpię bardzo, żeby się mogła i nadal ostać. Metatheza - jest to wprawdzie wcale niezłe nazwanie zjawiska jakie tu mamy przed sobą, ale nie wyjaśnienie istoty tego zjawiska i jego przyczyn. Bez powodów dostatecznych nie ma ani metathezy w językach.
Metateza, y, lm. y Metatezys, Metabola, 1. gram. przestawienie liter in. przekładnia.
Przestawka głosek (metateza). Porównywając niektóre wyrazy polskie z odpowiednimi obcemi tego samego pochodzenia (staroind.) przekonamy się, że poszczególne głoski uległy przestawieniu. I tak: polskie brzeg, rosyjskie berreg, niem. Berg.
Już z pobieżnego przeglądu wynika: 1) że tendencja do metatezy albo mówiąc ostrożniej do zmiany, do jakiejś alteracji pierwotnych grup tert itd. była prasłowiańska, czyli że już pod koniec epoki prasłow. te dawniejsze grupy były w jakiś sposób zmienione, skoro we wszystkich językach słow. uległy zmianie.
c. przestawka (metateza): pchła <= płcha <= błcha <= blъcha
Metateza, p. zmiany głoskowe.
Zmiany głoskowe (historyczne) [...]. C. Metatezy, ★przestawki, np. tkóry zam. który.
Metateza ż IV, CMs. -ezie 1. jęz. «przestawienie głosek w wyrazie; przestawka»: Powszechnie przyjmowane przez wszystkich językoznawców przedpolskie nagłosowe grupy or- i ol- uległy w pozycji przed spółgłoską, podobnie jak we wszystkich językach słowiańskich, przestawce (metatezie). STIEBER Fonol. 62. W formie cierpieć e przed -ć jest pod względem historycznym sufiksem, w formach natomiast trzeć, drzeć mamy do czynienia z metatezą. Pierwotnymi postaciami tych rdzeni były: ter-, der-. DOR. Gram. I, 261. [...] // SW. <gr. metáthesis = przestawienie>.