Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przestawka głosek, spółgłosek

Język: polski
EJP 1991, 270 Definicja współczesna

Przestawka (metateza) polega na przedstawieniu kolejności fonemów. [...].

Cytaty

Są na koniec zetknięcia się ze sobą spółgłosek, w których dwa brzmienia szczególniéj się nie znoszą wzajemnie; zachodząca przeto w takich razach trudność pomiędzy niemi kończy się albo na tem, że [...] dla zgody zamieniają swoje miejsce (przestawka).

Są na koniec oprócz tego i inne jeszcze takie zetknięcia się ze sobą spółgłosek, w których dwa brzmienia szczególniéj się nie znoszą wzajemnie; [...]; albo dla zgody zamieniają swoje miejsca nawzajem (przestawka).

§. 91. Przestawka spółgłosek ze sobą niezgodnych zdarza się także, ale przykłady takie w języku naszym w ogóle nie zdają się liczne; należą tu np. lśni i ślni się.

Metathese Przestawka.

Przestawka Metathese.

Zmiany głoskowe. Zmiany żywe i historyczne. Wymiany głoskowe (oboczności). Głoski oboczne. Głoska podstawowa i oboczna. Upodobnienie głoskowe (do przedniej głoski czyli wsteczne, do następnej głoski czyli postępowe, pod względem artykulacji krtani, pod względem miejsca artykulacji w jamie ustnej, pod względem stopnia rozwarcia narządów mowy). Stosunek chronologiczny zmian głoskowych. Wzdłużenie (samogłoski podstawowej). Stwardnienie i zmiękczenie spółgłosek. Iloczas. Samogłoski długie i krótkie. Dwugłoski. Półsamogłoski (mocne i słabe). Samogłoska e ruchome. Przestawka głosek.

Przestawka głosek (metateza). Porównywając niektóre wyrazy polskie z odpowiednimi obcemi tego samego pochodzenia (staroind.) przekonamy się, że poszczególne głoski uległy przestawieniu. I tak: polskie brzeg, rosyjskie berreg, niem. Berg.

Przestawka, p. zmiany głoskowe C.

Zmiany głoskowe (historyczne) [...]. C. Metatezy, ★przestawki, np. tkóry zam. który.

Językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej stanowiący pierwszy wyraz jej unifikacji od czasów Kopczyńskiego [...].

Terminologia. Głosownia: [...], oboczność, głoska podstawowa, oboczna, zmiana głoskowa żywa, historyczna; wzdłużenie, stwardnienie, zmiękczenie, przestawka, upodobnienie wsteczne, postępowe, zgłoska otwarta, zamknięta [...].