terminów gramatycznych online
aspekt
Język: polski
Geneza: łac. aspectus 'wzgląd, spojrzenie'
- Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone): Łoś III/1927
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik, tom I (A-C): Dor/1958–1969
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Aspekt jest kategorią gramatyczną czasownika typowa dla jęz. słowiańskich. Jest to kategoria klasyfikująca, dzieląca ogół czasowników na dwie w zasadzie nie przecinające się klasy: czasowniki niedokonane i czasowniki dokonane. Rozróżnienie a. niedokonanego i dokonanego czasowników polega na różnicy w ujmowaniu wyrażanej przez czasownik akcji jako procesu rozwijającego się (trwającego, powtarzającego się) lub tez procesu pojmowanego jako całość, kompletnego [...].
Cytaty
Otóż stronę, tryb, czas i osobę nazywamy zasadniczemi funkcjami czasownika; do nich nie należy liczba, gdyż jest ona właściwie funkcją podmiotu (a więc imienia) zawartego w formie osobowej czasownika, natomiast do funkcyj zasadniczych czasownikowych w językach słowiańskich należy jeszcze jedna, wytworzona w okresie prasłowiańskim, mianowicie to, co nazywamy aspektem, a co towarzyszy też nieraz zmianie znaczenia pod wpływem prefiksu, tworząc tak zw. postać.
Aspektów czasowniki polskie mają trzy: niedokonany, dokonany i wielokrotny, jednak niewiele jest czasowników, któreby wszystkie te trzy aspekty posiadały : siedzieć — siąść — siadać, leżeć — lec — legać.
§ 592. Co się tyczy znaczenia imiesłowu biernego, to ten, jako jedyny, który pozostał w stronie biernej, nie wyraża czasu w zakresie czasowników niedokonanych (mówiony — w chwili teraźniejszej, przeszłej lub przyszłej), w zakresie zaś dokonanych oznacza stan jakiś, który przynajmniej rozpoczął się w przeszłości, np. wezwany — 'ten, kogo ktoś wezwał’, posadzony — 'kogo ktoś posadził i teraz siedzi’ [...]. Tym sposobem pojęcie czasu w imiesłowach zostało zastąpione przez pojęcie aspektu.
Aspekt, p. czasowniki I A.
Czasowniki (verbum, słowo), wyrazy oznaczające czynności lub stany: Z uwagi na znaczenie odróżniamy: I. ★Rodzaj (postać, sposób) czynności: A. z punktu widzenia jej zakresu (aspekt): 1. ★dokonany, perfektywny, np. zrobić; 2. ★niedokonany, imperfektywny, np. robić.
Aspekt m IV, D. -u, Ms. -kcie [...] 3. jęz. p. postać, rodzaj. <łc. aspectus = spojrzenie, wygląd>.