terminów gramatycznych online
mammotrept
Język: polski
Geneza: łac. śred. mammothreptus/mammotrectus < gr. mammóthreptos 'karmiony piersią'
- Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone): Łoś III/1927
- Słownik, t. 2: H-M: SW/1900-1927
- Słownik, tom IV (L-Nić): Dor/1958–1969
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Mamotrekt (lub mamotrept) to pierwotnie słowniczek łaciński do Biblii, zawierający trudniejsze wyrazy w kolejności tekstu. Z biegiem czasu zaczęło dopisywać odpowiedniki wyrazowe w jęz. ludowych.
Cytaty
Mamotrept, u lm. y, Mamotrekt rękopis z objaśnieniami trudniejszych wyrazów i form gramatycznych w Biblji <Z Gr. mammothreptos dosł. = przez mamę wykarmiony, pieszczoch, przez Śr. Łć. mamotreptus = dziecko za długo piersią karmione>
Brückner zaznacza, że [...] odznaczają się słowniki np. mamotrepty czeskie, obfitujące w słowa, które nigdy istotnie nie żyły. Stamtąd przeniesiono je także do mamotreptów polskich. Często w słownikach oraz w tekstach łacińskich po polsku glosowanych dla jednego wyrazu łacińskiego podaje się dwa lub trzy synonimy polskie, nie zawsze zresztą ściśle tłumaczce wyraz łaciński; stwierdza to bądź co bądź obfitość ówczesnego słownictwa polskiego.
Bez tego pozostaje jednak wielkie prawdopodobieństwo, że formy aorystyczne przeżytkowo utrzymały się do połowy w. XV, bo o późniejszych czasach tego już nie można powiedzieć. W mammotrepcie z r. 1471 już jest tylko forma czeska poklaskowachu — applauebant MPKJ. V, 98, a wyrażenie darowasta się dwa towarzysza ok. 1500 Mac. HPr. Słow. VI, 59 (podobne do wyrażenia w BZ. włożysta Gen. 9, 23) już za błąd zam. darowałasta się poczytać trzeba.
Mamotrekt m IV, D. -u, Ms. -kcie p. mamotrept: Do mamotrektów łacińskich z dopisami polskimi należy drukowany w końcu w. XV mamotrekt bez miejsca i roku wydania [...] znajdujący się w bibliotece berlińskiej, a opisany przez Brücknera. ŁOŚ Zabyt. 143. // SW.
Mamotrept m IV, D. -u, Ms. -pcie «rodzaj słownika średniowiecznego zawierającego przekład trudniejszych wyrazów i form gramatycznych łacińskich (zwykle z ksiąg biblijnych) na jakiś żywy język»: Słowniczkami właściwymi były już w średniowieczu tzw. mamotrepty (trafia się i forma zniekształcona nazwy mamotrekty) zawierające wyrazy łacińskie z objaśnieniami polskimi (nazwa mamotrept znaczy dosłownie "karmiony piersią", w czym miała tkwić aluzja do pomocy, której można szukać w tego rodzaju słowniczku). DOR. Leks. 10. // SW. <śrdw.-łc. mammotreptus z gr. mammóthreptos = karmiony piersią>.