terminów gramatycznych online
accusativus cum infinitivo
Konstrukcja składniowa, żywa niegdyś w łacinie, dziś w jęz. zachodnioeuropejskich. Z polszczyzny wyparta. Składa się z: 1. podmiotu, 2, orzeczenia czasownikowego [...], 3. dopełnienia bliższego w bierniku i 4. bezokolicznika, który orzeka o dopełnieniu bliższym: łac. Video agricolas arare (Widzę, że rolnicy orzą).
Cytaty
W tákowych Verbis, nie może Accusativus, cum Infinitivo, przystojnie się ostać: jednákże wyrzekł Nepos: Dicitur Matrem Pausaniae vixisse.
Accusativus cum Infinitivo. Ex Verbo Finito, stáje się Infinitivus á z przod idącego Nominativo, stáje się Accusativus, kiedy, Quod że (gdzie są Verba Sensuum: Quin, gdziejest Non dubito, Num, gdzie jest dubito, i tym podobne) bywa opuszczone, jáko: Puto Patrem ignorare, rozumiem, że Ociec o tym nie wie.
Tryb bezokol. być i imiesłów będąc są domyślnemi: a). Gdy dla skrócenia zdania pobocznego spójnik że a z nim i tryb bezokol. być opuszczamy (na sposób składni łaciń. accus. cum infinit.), np. Zdała mi się (być) boginią […].
Od powyż. Wyłożonego skracania zdań różni się naśladowanie składni łacińskiéj, znanéj pod nazwą accusativus cum infinitivo, która w staréj polszczyźnie była upowszechniona, dziś jednakże, jako obca, wychodzi z używania. Téj składni używano jak w łacinie, po czasownikach wyrażających zmysłową lub umysłową czynność lub oświadczenie (verba sentiendi et declarandi), gdy w zdaniu rzeczownikowém była złączka jest. Po tych czasownikach zamieniano jak w łacinie 1. przyp. na 4. a formę czasownika jest, był, na tryb bezokol. albo używano tylko trybu bezokol. bez względu na to, czy w zdaniu główném i poboczném te same są podmioty [...].
§. 687. W pierwotnym stanie języka właściwa była polszczyźnie, jako i starosłow. narzeczu, konstrukcya przyp. IIIgo z wyrazem bezokolicznym, odpowiednia łacińskiemu accusativus cum infinitivo. Ta konstrukcya od bardzo dawna wyszła z użycia; ale pozostały niektóre sposoby wyrażenia, które ja przypominają. Tak np. mówi się: Samemu chcieć wszystko czynić — to myśl szczególna! —
Zdania zależne Przedmiotowe, t.j. takie zdania poboczne, które zawisły od wyrazu (w zd. główném) mającego w ogóle znaczenie myśłeć, widzieć, czuć [...]. Zdania zawisłe od powyższych wyrazów zajmują stanowisko przedmiotu położonego w przypadku IVtym lub IIgim, i wyrażają się - wedle myśli, o jaką chodzi - albo w formie pytania, albo też w kształcie zwyczajnych zdań.
W piérwszym razie nazywamy je Pytaniami zawisłymi (interrogatio indirecta, abhängige Fragesätze); w drugim - Zdaniami zależnymi czyli rządzonymi (abhängige, regierte Sätze; w łacinie Acc. cum infinit.).