terminów gramatycznych online
końcówka analogiczna
Język: polski
- Deklinacja: ŁośFl/1923
- Deklinacja III (Nominativus, Vocativus, Accusativus singularis..., Dativus, Instrumentalis dualis): Łoś III/1927
- Etymologia: Mał/1879
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Cytaty
Trzeba nam tu zrozumieć zasadniczą różnicę, zachodzącą między (jakbym je nazwał) autentycznymi a tylko analogicznymi końcówkami owych tematów, do których się doczepiają SS.
Jeżeli np. pan, będący właściwie A-tematowym wyrazem, ma dat. panu, a w licz. mn. panow-ie, panów i pany: to te u, ow i y nie mogą oczywiście być inaczéj wykładane, jak tylko że to są jego "tematowe końcówki", ale końcówki exotyczne, z obcego tematu tu przywłaszczone, słowem analogiczne.
W rodzaju nijakim biernik miał jak mianownik zakończenie -a; np. gospodzin wie myślenia ludzka; obiegł miasta murowana; prawa serca, usta lściwa, i t. p. Obok tego zakończenia już w staropolszczyźnie spotyka się i końcówka analogiczna e: niebiosa boże, prawe serca, i t. p.
§ 29. W dekl. V najdawniejsze są formy na -i: dziecięci FI. 85, 16, Zyw. Błaż. z czasem coraz rzadsze: książęci ok. 1455 JA. 14, 489, wcześnie też z końcówką -u analogiczną do imion deklinacji II [...].
W dekl. IV od najdawniejszych czasów już końcówka analogiczna do form dekl. III czeluściam FI. 21, i jednocześnie z tąż deklinacją ukazuje się tu w ciągu wieku XVI końcówka -om.
Grabia oraz podobne: margrabia, burgrabia najpewniej są zapożyczone nie wprost z niemieckiego, lecz z czeskiego gdzie grabin, grabě, późniejsze hrabě mogło przybrać końcówkę analogiczną do kniežě.
D. I. da.
§ 202. Wobec zupełnego braku przykładów, pozostaje tylko odtworzyć formy teoretycznie; zapewne miały one w czasach historycznych końcówkę analogiczną do form deklinacji II: znamiomoma, książętoma.