terminów gramatycznych online
końcówka osobowa
Cytaty
[…] Końcówki osobowe owie, i (y), używane były w staréj polszczyźnie także w imionach rzeczy, np. krajowie, dniowie, psi […].
[…] W czasach złożonych z imiesłowu starego i w innych słowach połączonych z przyrostkiem że przyrastają końcówki osobowe do przyrostka, np. Byłżeś tak oględny? […].
Nie wszystkie głoski przybyszowe, jako to: pogłosy (afformativa), końcówki rodzajowe, skłonnikowe i osobowe, jako téż przyrostki mogą, być uwáżane za zásuwki. Ta jest przyczyna, że w każdym języku rodziny jafeckiéj ograniczoná jest liczba głosek zásuwnych w posłowiu, czyli na końcu wyrazów [...].
Rozpatrzywszy się w budowie i ustroju temátów słowa polskiego w poprzedzających paragrafach, przystępujemy teráz do jego spájaniá. Każdá forma jednolitá, urobioná od tematu słównego, albo wyráżá w temácie orzeczenie (praedicatum), w końcówce podmiot (subjectum), albo jest przymiotnikiem lub rzeczownikiem słównym, którego końcówki niczym jinnym nie są, jak tylko pogłosami. Ponieważ podmiotem zdaniá może być osoba, którá mówi, lub osoba, do któréj się mówi, albo o któréj jest mowa, przeto te końcówki, jak i formy niemi urobione nazywać będziemy osobowemi, które się oznaczają tak w semickiéj jak i w jafeckiéj rodzinie językowéj, a następnie i w mowie słowiańskiéj szczątkami zajimków osobistych, jakkolwiek niekiedy skażonemi [...].
Końcówki te osobowe łączą się s temátami słównemi za pośrednictwem samogłoski, którą nazywámy spójką, albo téż bezpośrednio […].
Ostatnia głoska lub zgłoska w czasach i trybach nazywa się końcówką i to osobową końcówką, ponieważ ona to właśnie wyraża o któréj osobie jest mowa.
§. 415. Formy konjug. pierwotnéj były to zawsze wyrazy z dwóch tylko syllab złożone. [...] Pierwszą z tych zgłosek tworzył pierwiastek, drugą osobowa końcówka: tak np. jem brzmiało wtedy ad-mi; wiesz wêd-si; kładziemy kład-mas.
Osobowa: Końcówka Personalendung. [...] Personalendung Końcówka osobowa.
Natomiast końcówka -e wcisnęła się tu (podobnie jak -y we wzorcu 1-ym) z IV-go przypadku i opanowała obok rzeczowych (piece, konie) nawet także i [końcówki] osobowe — i stąd mamy obok pierwotnych form: królowie [...] króle.
Ale kiedy ów rzeczownik użyty jest w formie osobowéj, wtedy i przymiotnik ma odpowiednią końcówkę osobową -i lub -y.
Jednakże i w tych formach, począwszy od wieku XVI-go zachodzą zmiany: zamiast z zakończeniami aorystu formy te zaczynają się używać z końcówkami osobowemi na wzór czasu przeszłego już w formie ściągniętej (ob. § 271), to jest na wzór: byłem, byłeś, był.
§ 277. Formy czasownikowe pod względem budowy zasadniczo się różnią od form imiennych, gdyż końcówki osobowe, zarówno jak i końcówka bezokolicznika, są właściwie przyrostkami, pełniącemi zarazem funkcje końcówek: każda końcówka osobowa ma znaczenie zaimka osobowego, a końcówka bezokolicznika - ti jest istotnie sufiksem, tworzącym formę niegdyś rzeczownika odsłownego, który z biegiem czasu utracił znaczenie rzeczownikowe.