Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

rodzaj gramatyczny

Język: polski
EJO 1999, 496 Definicja współczesna

Rodzaj gramatyczny. Kategoria gramatyczna oparta na różnicach desygnatów. Dla niektórych klas wyrazów (części mowy), występujących w związkach podrzędnych z wyrazami klasy, do której należą nazwy przedmiotów (rzeczowniki), jest kategorią fleksyjną.

Cytaty

Artykuł powinien záwsze przodkowáć Imioná, żeby znáć przez to, jákiego są rodzaju, w jákiej liczbie, i w jákim kazusie, czyli spadku.

Dwá są tylko Rodzáje w języku Fráncuskim, to jest Męski i Białogłowski.

Е. i Я. często używają się za jedno, osobliwie w wielkiej liczbie (in numero plurali) przydatnych (adiectivorum) piszą Святые, Swięci, i Святыя. Ta odmienność liter, Е. i Я. w rodzajach imion przydatnych (in generibus nominum adiectivorum), żadnej różnicy znacznej nie sprawuje:

Litery nieme Ъ. i Ь [...] Te dwie litery zdają sie niektórym bydź niepotrzebne; Owoż potrzeba ich jest: dla rozeznania Deklinaciy, Rodzaju, i inszej ortografii. Imiona bowiem na Ъ. kończące się, u Słowakow są Rodzaju Męskiego, Deklinacyi Drugiej.

Rossyjskie istotne imiona są czterech rodzajow: Męskiego (Masculinum), Białogłowskiego (Fœmininum), trzeciego, albo śrzedniego (Neutrum) i powszechnego (Commune).

Słowa Rossyjskie sprzęgają się (coniugantur) przez sposoby (modos), czasy (tempora), liczby (numeros), osoby (personas) i rodzaje (et genera).

Rodzajow mają słowa przeszłych czasow trzy: Męski (Masculinum) [...] Białogłowski (Fœmininum) [...] Srzedni (Neutrum) Было писало, było pisało.

Mamy w języku naszym trzy grammatyczne rodzaje, a te są: męski, żeński i nijaki, np. ojciec, matka, dziecię.

Rodzaj wszelakich imion i innych wyrazów poznaje się; albo przez znaczenie płci, albo przez domyślny wyraz, albo przez zakończenie, albo przez przypadkowanie, albo przez zamianę zakończenia, albo przez zgodę mowy, albo przez cudzoziemszczyznę, albo na koniec z przyległego wyrazu.

VI. przyp. l. mn. w deklinacyi przymiot. i zaim. w rodzaju męskim (tak przy osobowych jak rzeczowych) ym i (imi), a w rodzajach żeń. i nij. emi: pilnymi uczniami, siwymi końmi, okrągłymi stołami, ale: z kochanemi siostrami, wielkiemi dziełami.

IV. przyp. l. poj. zaimków rodzaju żeńs. ma - ą: moją, twoją, swoją, naszą, samą, jedną, wszystką..; wyjątkowo ę mają: tę i tamtę.

§ 51. Rodzaj, liczba, przypadek. Dzisiejsza polszczyzna, jak wiadomo, rozróżnia w deklinacji trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki; np. dobry syn, pierwsza córka, każde dziecko i t. p.

Rozróżnianie rodzajów w konjugacji właściwe jest tym tylko formom słowa, w których skład wchodzą żywioły imienne; np. czytał-em, czytała-ś.

Rodzaje: męski, żeński, nijaki.

Przez składnię zgody rozumiemy zasady, wedle których części zdania mniej ważne stosują [jest: stusują] się do ważniejszych (w rodzaju i osobie, liczbie i przypadku) np. Historja jest mistrzynią życia. (nie mistrzem!) Poczcziwi chłopi (forma osobowa) poczciwe chłopy (rzeczowa) i td.