terminów gramatycznych online
kreska diakryt
Geneza: od krysić, kresić 'robić kreski, linie'
Cytaty
Álbo téż w wymawiániu słów, jednè ledwie ná tchu człowieczym, drugié ná sámym bądź cienkim i subtélnym, bądź miązszym i grubym głosie: trzecie ná własnym przebiérániu języká sámègo, álbo téż w otwiérániu i w przywiérániu warg záwisły: dla których trudno wymyśláć było liter cáłych: tám zá długim namysłem, jednè áspirátiámi, drugié áccentámi i to róznèmi, trzecié punktámi, álbo kréskami, czwartè diphtongámi znáczyli.
Tákże i w inszéj literze, ź, z cienką krèską, jáko, odźienié, á odźiębił sobie, etć. [...] Ná rózność tedy syllab, trzebá áby było dzytá Polskié trojákié: jedno prostè bez krèski, dla słowá, wiédz, i temu podobnych: drugié dla słowá, wiedź, z: krèską: trzećié dla słowá, dżdży, z miąszym punktem.
O téj literze, o, mówiąc ze mną pan Kochánowski chciał áby ná żadnym, o, po którym by szłá litèrá m, álbo n. krèská żadna kłádziona nie byłá.
Ortografia uczy litery dobrze wymawiać, i bez błędow [skreślone: ze znakami ortograficznemi] z kryskami i innemi znakami pisać.
P. Wielu i jakich Akcentow zażywają Polacy? O. Dwoch: ostrego; ktory się pisze (ʹ), i ciężkiego; ktory się pisze tak (ˋ), tudzież jednej kropki nad literą tak (ż). Procz tego przydane do niektorych liter kreski ich brzmienie odmieniają.
Po trzecie gdy mu się przyda kreska u końca tak: ę, wymawia się niby troche dotykając n, na kształt Francuskiego en, w słowie mien.
Z bez kropki i kreski pospolitą inszym językom ma pronuncyacyą, naznaczone kropką grubo się mowi; kreską czyli akcentem; cienko, jak gdyby j lub i następowało nap: bez, też, wėź
Teraz używają jednej tylko kreski nad Samobrzmiącemi, dla wytchnięcia różnego uderzenia, w rzeczeniach różnego znaczenia, a jednego wymawiania, i podkówki nad Й. dla objawienia krótkości.
Nadwierszowanych znakow dwa w używaniu. 1.) Kreska dla pokazania różnej mocy w podobnych rzeczeniach: потóмъ, potym, i пóтóмъ, potem [...] 2.) Podkówka nad Й.
Między samogłoskami wyróżniamy: 1) czyste (otwarte): a, e, i, o, y; 2) nosowe: ą, ę; 3) ściśnione (oznaczane u góry kreską): ó, e.
Gdy spółgłoska miękka stoi na końcu wyrazu lub przed spółgłoską, piszemy wtedy znak pojedyńczy, służący dla spółgłoski twardej, dodając nad nim kreskę (postać, ćma, zaćmić, łódź, kładźcie, wieś, jaśnieć, groźba, sień, pański it. p.).
Tylko spółgłoski wargowe p, b, f, w, m, na końcu form rozkaźnika w dzisiejszym wymawianiu dawniejszą miękkość utraciły; [...] stąd też pisownia ze znakiem miękczenia (kreską) nad temi spółgłoskami nie odpowiada dzisiejszemu wymawianiu.