of grammatical terms online
rzeczownik żeński
Quotations
Jeżeli zniknienie ściśnionéj samogłoski a z języka, przyniosło uszczerbek jego harmonii; jeżeli po zatraceniu jéj, nie możemy znaczenia niektórych słów rozróżnić, i nie wiémy jak kończyć 4ty przypadek rzeczowników żeńskich: można straty téj żałować, ale zaradzić temu nie jest w naszéj mocy.
Rzeczownik [...]— męzki, gdy jest nieżywotny, a należy podług swego zakończenia do rodzaju męzkiego, np. grad, grat, i t. d. lub gdy się ogulnie i bezwarunkowo mówi o Rzeczowniku tego rodzaju, obejmując wszelkie jego gatunki żywotne, nieżywotne i t. d. — żeński, gdy jest nieżywotny, lub gdy się ogulnie i bezwarunkowo mówi o Rzeczowniku tego rodzaju, obejmując wszelkie gatunki jego i zakończenia.
Wzór piérwszy podrzędny rzeczowników rodzaju żeńskiego l. p. […] Które rzeczowniki żeńskie obejmuje wzór piérwszy? […] Wzór piérwszy podrzędny obejmuje rzeczowniki żeńskie, które mają za głoski naczelne spółgłoski stałe, niestałe i zmienne oprócz głoski c, które nadto mają w 3 i 7 spadku po złagodzeniu lub zmianie głoski naczelnéj, zakończenie na e.
Rzeczowniki [...] żeńskie na -k zmniejszone zachowują -o; np. córeczk(-a)o, siostrzyczk(-a)o.
Spółgłoski h, ɦ miękczą się w rzeczownikach żeńskich na ƶ i s […].
[…] Jeżeli w rzeczownikach żeńskich końcowá zgłoska ɳa następuje po samogłosce, wtedy ɳ náleży do piérwiástku, a zaś końcowe jest jasne […], z wyjątkiem pieszczotliwych męzkich na o i żeńskich na a, w których ɳ jest pogłosem […].
Dział drugi przyboczny. Rzeczowników żeńskich kończących się na g, k, h, ch.
W pisowni koniecznie się wymaga, zamieniając rzeczowniki męskie, żeńskie, i średnie na zbiorowe, nie kaleczyć składu rzeczowników tychże, gdzie z, dz, c, na końcu jest rzecz. zostaje niezmienną, osobliwie w następnych rzecz. Mąż, męża męz-stwo; męż-ny, a nie męsny męstwo i t. d.
Głoska ó (o pochylone) zbliża się w wymawianiu do u. Należy ją pisać w następujących formach: [...]
2) W Dopełniaczu liczby mnogiéj rzeczowników żeńskich i nijakich z ostatnią tematową słabą lub płynną.
IV. przyp. l. poj. rzeczowników żeńskich na ni ma ą: panią, ksienią, gospodynią.
Zakończenie i — e w nom. pl. w rzeczownikach żeńskich (dekl. IV. z nakrawędną tematową miękką).
Przed sufixami: — ski, — sko, — skość, — stwo, i — ki — ko, po tematach: ma ż — , z — , g — , pisze się s: Boski (Boż + ski), męski (męż + ski), kaliski, praski, brzeski, francuski, bóstwo, męskość; bliski , wąski . . . z wyjątkiem rzeczowników żeńskich z sufixem — ka, w których pierwiastkowe z pisze się przez z: wiązka, wiązek; Francuzka, Francuzek.
Podług deklinacji rzeczownikowej odmieniają się rzeczowniki żeńskie, utworzone od tychże osnów co i imiona męskie, za pomocą przyrostków: -ina, -yna, -ewna, -ówna, -anka, oznaczające godności lub nazwiska rodowe.
W 2 przyp. l. m. rzeczowników żeńskich na a i nijakich na e: broda - bród [...] pole - pól i t. d.
Podług wzoru pierwszego odmieniają się rzeczowniki żeńskie, mające przed końcówką a spółgłoskę twardą: siostra, matka, chata, starościna, książka, ławka, woda, maszyna, królewna, Lindówna i t. d.