terminów gramatycznych online
osoba gramatyczna
Geneza: łac. persona 'osoba'
Osoba. Kategoria gramatyczna o funkcji wskazującej (deiktycznej), jeden z podstawowych środków jęz. aktualizacji wypowiedzenia. Funkcja aktualizacyjna kategorii osoby polega na wskazaniu uczestnika zdarzenia będącego przedmiotem danego zdania poprzez jego identyfikację z jednym z uczestników aktu porozumiewania się językowego.
Cytaty
P. Wiele jest osob, i ktoremi się zaimkami wyrażają? O. Trzy: pierwsza, ktora mowi; à ta się wyraża zaimkiem ja, my. Druga, do ktorej się mowi; à ta się wyraża zaimkiem ty, wy. Trzecia, o ktorej się mowi, à ta się wyraża zaimkiem On, oni, i innemi tak zaimkami jako imionami.
P. Co się uważać powinno koło werbow? O. Te cztery rzeczy: sposob, czas, osoba, liczba, o ktorych się już namieniło przed samą Ortografią, tu jednak dostateczniej wykłada się.
Jak się wyrażają osoby w Werbach? O. Przez osoby Pronominow, to jest w małej liczbie Ja przez wszystkie rodzaje [...] w wielkiej liczbie [...] One w niewieścim i oddzielnym.
A. Odmian grammatycznych jest siedm. Nazywają się one i znaczą jak następuje:
1wsza: Stopniowanie; [...].
7ma: Osobowanie; jest to odmiana słów dla oznaczenia rozmaitych osób, np. czytać, czytam, czytasz, czyta, czytamy , czytacie, czytają.
Wyrazy do dziewiątej części mowy należące odmieniają się, a to czworako:
1) Przez Tryby (Modus), np. czytać, czytam, czytaj, czytałbym [...].
4) Przez Osoby (personas), np. czytam, czytasz, czyta; czytamy, czytacie, czytają.
Osób jest w liczbie pojedynczej 3. np. 1wsza, ja znam, 2ga, ty znasz, 3cia, on zna; i w liczbie mnogiej też 3, np. 1wsza, my znamy, 2ga, wy znacie, 3cia, oni znają.
Słowo zgadza się z zaimkiem osobistym, lub z innym podmiotem, czy wyraźnym lub domyślnym, w liczbie, rodzaju, i osobie, np. ja byłem, siostra była; w pierwszym razie domyślamy się Konstanty i t. d. w drugim ona.
Osób działających jest po trzy w obu liczbach.
Do każdego sądu czyli zdania wchodzą ludzie czyli osoby, którzy takowe o rzeczach wydają; to samo dzieje się przy odmianie słów przez osoby; istotnie wchodzi ich tam trzy: piérwsza która mówi, może się nazwać czynną, druga do któréj jest mowa, może się nazwać nijaką, trzecia o któréj jest mowa, może się nazwać bierną.
Osób czy wyraźnych, czy domyślnych w każdéj liczbie mamy trzy: piérwsza która mówi zowie się: ja, my, druga do któréj się mówi, zowie się: ty, wy, trzecia o któréj się mówi, może być osoba, on, ona, ono, oni, one, lub sama rzecz, np. ojciec, matka, dziécię; ojcowie, matki, dzieci i t. d.
W słowach naszych znajdują się czasy i osoby trojakie; te są: główne, czyli piérwotne, jednostajnie pochodne i niejednostajnie pochodne.
Przecież wszystkie języki nazywają osoby w czasowaniu numerami dla czegoż byśmy mieli usuwać ten system z przypadkowania, skoro jest już utartym? [W słowniku terminów jest hasło „Osobowa końcówka”]
Принадлежности глаголов, служащия к их изменению, сутъ: наклонение tryb, время czas, видъ postać, число liczba, лицо osoba, родъ rodzaj, причастие imiesłów odmienny, дѣепричастие imiesłów nieodmienny.