Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

zdanie przeczące

Hasło w cytatach: przeczące, zdania przeczące
Język: polski
Dział: Składnia (współcześnie)

Cytaty

Zdanie przeczące: Ten wschód słońca nie jest wspaniały.

Zdanie jestto szereg wyrazów tak ułożonych, że z nich powziąść można dokładnie o czém się mówi wyobrażenie. [...] Wyrażając myśli nasze możemy twierdzić, rozkazywać, zapytywać lub przeczyć. Stąd każde zdanie może być twierdzące, rozkazujące, pytające lub przeczące. [...] Zdanie jest albo proste albo złożone.

Co do formy są zdania: […] 2. Przeczące, w których zaprzeczamy jednę część zdania, np. Nie majątek jest zaszczytem człowieka […].

Zdania bywają twierdzące i przeczące. Twierdzące, w którém coś przyznajem, twierdzim, a przeczące, którém przeczym, — w którém orzeczenie ma przy sobie wyraz nie.

Z przykładów powyższych okazuje się, że zdanie wyrażać może:

1) pytanie (zdanie pytające) [...]

3) przeczenie (zdanie przeczące) [...].

Czas teraźniejszy trybu łączącego wyraża życzenie i zastępuje tryb rozkazujący w 1. i 2. osobie obu liczb, i we wszystkich osobach, jeżeli zdanie jest przeczące.

Tryb łączący kładzie się zamiast oznajmującego: 1) Po czasownikach, wyrażających życzenie lub strach [...]. 2) Po czasownikach myślenia i mówienia, jeżeli stoją w zdaniu pytającem, przeczącem lub warunkowem.

§ 152. Co do treści swej dzielą się zdania na:

1.Twierdzące, np. Bóg stworzył świat. Węgiel i żelazo najpożyteczniejszemi minerałami.

2.Przeczące, np. Bez pracy niema kołaczy. Nie pojadę do Warszawy.

Kładzie się je [zaimki] przed czasownikiem:

a) gdy zdanie jest przeczące: não me viu (nie widział mię), ninguem te persegue (nikt cię nie prześladuje).