of grammatical terms online
zakończenie osobowe
Quotations
[...] Powiedzieliśmy wyżéj […], że słowa polskie w czasie przeszłym odmieniają się przez rodzaje; pamiętajmyż więc, że rodzaj żeński i nijaki, podobnie jak w przymiotnikach […], przerabiają się z rodzaju męskiego, tym sposobem, że osobie 3ciéj na r. ż. dodaje się na końcu a, a na rodzaj nijaki o, które to głoski we wszystkich innych osobach obydwóch liczb, zakończenie osobowe poprzedzają, np. był, była, było [...].
ZNAMIONA nad spółgłoskami, 551, 387. W trybie rozkazującym przed przydanemi osobowemi zakończeniami, 552; 390, 426.
Głoski złożone, zgrubiałe, i głoski c, l, poprzedzające zakończenie trybu bezokolicznego, stają się głoskami naczelnémi, w 1 os. l. p. i 3 os. l. m. bo tylko same przybiérają zakończenia osobowe, wyrzucając i, np. życzyć, życzę, życzysz […].
W niém się zawiera własność przyznawana przedmiotowi zdania i łącznik, którym jest osobowe tegoż słowa zakończenie.
Zgoda w rodzaju ma także miejsce w czasach złożonych z przeszłego, tudzież w przymiotnikach, które z powodu przydanych zakończeń osobowych, biorą się za słowo, np. powinienem, powinnam i t. d.
Zdania z niepewnością wyrażone, które możnaby nazwać przypuszczalnemi (предположительныя предложенiя), tém się tylko różnią od opowiadających czyli twierdzących z pewnością, że spójnik by do ich składu wchodzący, może się w polskim języku odłączać od słowa razem z jego osobowém zakończeniem i przydawać do innego wyrazu przed słowem będącego. Np. Napisałbym, albo jabym napisał.
Odrywek jest wtedy, kiedy się zakończenie osobowe od słowa odrywa i do innego wyrazu przyczépia; jest on to samo co i przekładnie, np. godzienem, zamiast godzien jestem.
[...] Wszystkie słowa jednotemátowe, przybierające do piérwotnika pogłos j i spájające się w formach osobowych za pomocą spójki i, spjają w tym jimiesłowie końcówkę bezosobową ł za pośrednictwem tejże spójki s takim zmiękczeniem poprzedzającéj spółgłoski, jakie się znajduje przed zakończeniem osobowym is [...].
Przy odmianie rozróżniamy w każdym czasowniku dwie części: źródłosłów czyli część nieruchomą, która przez całą odmianę czasownika niezmienną pozostaje, i części ustawicznie się zmieniające, tj. zakończenia, spójki i cechy trybowe. Zakończenia osobowe w pojedynczych czasownikach są następujące: w licz. pojedynczej osoba 1. ma zakończenie m - ę [...].
§ 40. Zakończenia osobowe -em, -eś w formach złożonych takich, jak czytał-em, słuchał-eś, i t. p., akcent wyrazu przesuwają ku końcowi o jedną zgłoskę.