Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

złożenie wyraz złożony

Język: polski
EJO 1999, 692 Definicja współczesna

Złożenie. Wyraz złożony zawierający morfologiczny wykładnik kompozycji. Wykładnik ten może mieć postać morfemu łącznikowego: zwart-o-wybuchowa [...], afiksu derywacyjnego: szerokolist-ny, [...], paradygmatycznego formantu słowotwórczego [...]: długonog-(i) [...].

Cytaty

Co można rozeznać początkiem, złożeniem, kończeniem rzeczeń, i powtorzeniem liter [...] 2.) Złożeniem, że przekładania podług sylab zawsze oddzielają się od części mowy, z któremi one złożone; chociażby się to sprzeciwiało wyż wyrażonemu przepisowi, na przykład, воз-ношу, wynoszę, a nie во-зношу; nie zważając na to, że od ЗН. знаю znam, зной, znoj, poczynają się.

[Сїе можно различить началомъ, сложенїемъ, окончанїемъ реченїй и усугубленїемъ буквъ.[...] 2) Сложенїемъ, что предлоги по складамъ всегда отдѣляются отъ частей сло́ва, съ которыми они сложены; хотя бы вышеписанному пра́вилу противно было, напр. воз-ношу, а не во-зношу; не смотря на то, что отъ зн, знаю, зной начинаются. Łomonosow, 1757, § 102.]

W pisaniu starać się należy. [...] 3.) Zeby nie odstępowało wiele od czystego wymawiania . 4 .) Zeby się nie ze wszystkim zatarły ślady pochodzenia i złożenia rzeczeń.

[Въ правописанїи наблюдать надлежитъ [...] 3) Что бы не удалялось много отъ чистаго выговору, 4) Что бы [52]не закрылись со всѣмъ слѣды произвожденїя и сложенїя реченїй. Łomonosow, 1757, § 108. ]

Przyjmując przed sobą przekładania, i inne części podług § 179. Otrzymują słowa podług takowego złożenia różne znaczenia: 1.) Zyskują sobie na końcu pomnożenie sylab: Теку ciekę, протекаю przeciekam.

Ztąd dzielą się złożone słowa (Verba) na stałe (constantia) i przechodzące (et transitovia). Stałe zostają się zawsze w jednym sprzężeniu, we wszystkich czasach. Przechodzące będąc w terazniejszym czasie pierwszego sprzężenia, w przyszłym są wtórego; przeto że proste słowa wtórego sprzężenia otrzymawszy w złożeniu rozmnożenie sprzegają się podług pierwszego sprzężenia; a w przyszłym rozmnożenie straciwszy, znowu do wtórego sprzężenia wracają się. Przykład pierwszego: Помагаю pomagam, помагаешъ pomagasz, помогу pomogę, поможешъ pomożesz[...]. Przykład drugiego: Возвышаю wywyższam, возвышаешь wywyszasz, возвышу wywyzszę, возвысишь wywyszysz.

Tam więc, gdzie sąd ucha staje się niepewnym, z przyczyny różnego następstwa spółgłosek, przydajmy mu za poradników względy grammatyczne, względy do zgłębienia każdego języka nieodzownie potrzebne. Temi zaś są: [...] 2. Złożenie, czyli wzgląd na to, z czego jaki wyraz się składa (compositio).

Composition Złożenie; Złożony; Złożoność.

Złożenie Composition [Złoż.].

Złożenie Composition [Złoż.].

Wśród wyrazów złożonych wyodrębnia się duża gromada znamienna tym, że pierwszy człon złożenia kończy się na -o- lub i(y), np. wodociąg, listopad, żywopłot, domokrążca, parowóz, Czarnolas, pięciolistny, czworokątny, samoczwart, jednoznacznie, wiercipięta, rzezimieszek, zawalidroga, golibroda, liczykrupa, burczymucha, skarżypyta. Nazywamy takie wyrazy złożeniami.