terminów gramatycznych online
czasownik nijaki
Język: polski
Cytaty
Czasowniki nijakie, które oznaczają byt ze stanem podmiotu; takie są: spać, drzymać, stać, siedziéć, leżéć, odpoczywać, więdnąć, schnąć, mądrzeć, czernić się. Np. Obłoki się czerwienieją, tj. obłoki są i objawiają się w stanie czerwieni.
Są Czasowniki nijakie oznaczające: 1. Stan jednostajny; np. stać, tyć, gnić [...] 2. Stan postępowy; np. schnąć, puchnąć, stygnąć [...] 3. Stan z wolna się wzmagający wyrażają Czasowniki wzmogliwe na -eć; np. siwieć, głupieć, niszczeć.
Ze względu na znaczenie dzielą się czasowniki na: […] 2. Podmiotowe, które wyrażają wprawdzie działanie podmiotu, ale nie przechodzące na przedmiot w 4ym lub 2im p. będący, albo oznaczają stan przymiotny lub spokojny podmiotu: a). Pierwsze nazywamy czynno-nieprzechodniemi, np. Psy szczekają, wyją i skomlą [...]. b). Drugie nazywamy przymiotnemi (inchoativa); znaczenie ich jest bierne, a odmiana czynna, np. Włosy na starość siwieją. c). Trzecie nazywamy nijakiemi (neutra), np. Po pracy śpimy dobrze [...].
[…] Do téj odmiany należą czasowniki czynno nieprzechodnie i nijakie, mające przed a miękką spółgłoskę, np. ujrza-ł, dojrza-ł, błyszcza-ł […].
Czasowniki nieprzechodnie czyli nijakie są to takie słowa, które wyrażają czynność nijaką tj. taką, która ani na inny podmiot nie przechodzi, ani też obcej czynności nie podlega, np. spać, leżeć, ziewać, być, stać, mdleć itd.
A. Słowa przechodnie a nieprzechodnie.
§. 708. Przede wszystkiém rozpadają wszystkie słowa, jakie tylko nasz język posiada, na wiadome nam już czasowniki przechodnie i na nieprzechodnie czyli nijakie.
Nie każda czynność ma taką własność, żeby mogła przechodzić na inną osobę lub rzecz. W zdaniach: wiatr wieje — deszcz pada — dziecię płacze — czynności: wieje — pada — płacze — nie przechodzą na żaden przedmiot. Czasowniki takie nazywamy nieprzechodniemi albo nijakiemi.
Czynność, która nie jest ani przechodnią ani bierną nazywa się nieprzechodnią czyli nijaką.
Czasowniki, wyrażające czynność nieprzechodnią czyli nijaką, nazywają się czasowniki nieprzechodnie czyli nijakie.
Czasowniki oznaczają czynności i stany; zależnie od tego dwojakiego znaczenia dzielą się na czynne, oznaczające czynności, i nijakie, oznaczające stany.