terminów gramatycznych online
rodzaj czynności chwilowy
Język: polski
- Nauka o budowie wyrazów (słowotwórstwo): Szob/1923
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Cytaty
Przez przebieg czasowy czynności rozumieć należy czas, zużywany przez rozwijającą się czynność. Czas ten może się składać z jednego tylko momentu: wtedy mamy rodzaj chwilowy, czyli momentalny czynności, nap. mrugnąć, kichnąć, ziewnąć, trzasnąć, krzyknąć... Rodzaj momentalny wyraża czynności chwilowe, doraźne, które się dokonywają w jednem okamgnieniu. Szybkość przebiegu takich czynności sprawia, że zakres ich trwania bywa zawsze wyczerpany, to też rodzaj momentalny bywa jednocześnie rodzajem dokonanym.
Nie możemy się tu bliżej zastanawiać nad systemem prof. Szobera, może jednak nie będzie bez korzyści przedstawić jego całość, tem bardziej, że w „Gramatyce" jest on omówiony w całości, ale niema tam tablicy, któraby zestawiła i unaoczniła poglądowo wszystkie jego szczegóły [...]. Tę tablicę właśnie tu podajemy:
A. Zakres trwania rodzaj 1. niedokonany „ 2. dokonany [...]
D. Przebieg czasowy rodzaj 1. chwilowy, momentalny: mrugnąć
2a. trwały, duratywny dk.: ugasić
b. „ „ ndk.: biec, ugaszać
3.wynikowy, rezultatywny dk.: zbiec, złożyć
Różnicę czynności lub stanu pokazuje takie zestawienie: napiszę - będę pisać, przyniosę - będę nosić [...] Zestawione parami czasowniki nazywają tę samą czynność lub ten sam stan, odnoszą się tak samo do przyszłości, jednak ich znaczeniowa różnica jest wyraźna. Kiedy mianowicie czasowniki pierwsze w parze nazywają chwilowy rodzaj czynności (stanu) - czasowniki drugie w parze przedstawiają rodzaj ciągły.