terminów gramatycznych online
końcówka ruchoma
Język: polski
- Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone): Łoś III/1927
- Nauka o odmianie wyrazów: Szob/1923
Końcówki ruchome są to mające charakter enklityk końcówki 1. i 2. os. czasownika: -m, -ś, -śmy, -ście (po spółgłosce: -em, -eś, -eśmy, -eście).
Cytaty
Końcówki te mają tę właściwość, że mogą być od formy imiesłowu oddzielane i przyczepiane do jakiegokolwiek innego wyrazu w zdaniu, są to więc końcówki ruchome , nap. czytał-em : książkąm czytał; czytałaś : czyś czytała? widzieliście : czyście widzieli? Ta ruchomość końcówek, właściwych formom czasu przeszłego, różni je zasadniczo od zwykłych końcówke i nadaje im cechę samodzielnych wyrazków (partykuł). [...] Dzisiejsze przyrostki ruchome: -(e)m, -(e)ś, -śmy, ście z pochodzenia swojego są formammi czasu teraźniejszego słowa posiłkowego być, które niegdyś występowały w postaci jeśm, jeś, jest, jeśmy, jeście, są.
Jednakże w tych nowych formach czasownikowych zachowały się ślady dawnego ich stanu: 1) temat ich jest zmienny [...]; 2) akcentowanie prawie na całym obszarze językowym polskim pozostało takie, jakie byłoby bez tych końcówek z wyjątkiem 1 os. l. poj. w odniesieniu do podmiotu męskiego roꞋbiłem; w innych razach: roꞋbiłam, roꞋbili-smy, roꞋbiły-ście [...]; 3) tak nowa końcówka osobowa jest ruchoma, t. j. może być dodawana nie do dawnej formy imiesłowowej, lecz do każdego innego członu zdania: jam to zrobił, toś ty zrobił, dzisiajeśmy to zrobili, do lasuśmy poszły [...].