terminów gramatycznych online
forma żeńska
Język: polski
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Deklinacja: ŁośFl/1923
- Deklinacja V (Dawne tematy na i: Nominativus, Vocativus, Accusativus singularis.... Dualis; Dawne formy na -r i -u): Łoś III/1927
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Koniugacja: ŁośFl/1923
- Nauka o słowach i ich odmianach: Łaz/1861
- Skłanianie rzeczowników: Malin/1869
- Słownik, tom X (Wyg-Ż): Dor/1958–1969
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Cytaty
Do tych należą nawet te, które dla swéj końcówki przymiotnikowéj i, y, e, w l. p. odmieniają się według formy przymiotników (wyjąwszy zakończone na: ski, dzki. eki, gdyż te są istnemi przymiotnikami), tudzież odmieniające się w l. p. według formy żeńskiéj, np. Antoni, Antoniego, Antoniowie [...].
[…] Przechodzenie jimion rzeczownych osobowych w mianowniku liczby mnogiéj ze stánu osobowego w stán rzeczowości czyli bierności, nazywają gramatycy nasi przechodzeniem formy męzkiéj do żeńskiéj, i to nie bez powodu […].
[...] Rzeczowniki rodzaju męzkiego, tak te, których temát kończy się na spółgłoskę twardą, jako i te, których temát kończy się na spółgłoskę zmiękczoną, bez różnicy czy mianownik liczby pojedyńczéj ma formę męzką […], lub formę żeńską łączą w dopełniáczu liczby mnogiéj końcówkę ov s temátem bez żadnéj jego przemiany [...].
Natomiast, żeńskie niejako formy: dlań zamiast: dla niej, przezeń zam. przez nią itp., są błędem przeciw gramatyce.
Forma żeńska: dobra odmieniała się jak ryba.
Kociewskie masc. i fem. gadau̯ům [...], powstałe — jak widać z dwu ostatnich—z form żeńskich (vźunům jest wyjątkowe) [...].
§ 57. W r. n. specjalną formą staropolską jest M. B. W. l. mn. na -a, zachowany przez wiek XIV bez zmiany, ale już w w. XV mieszają się te formy z żeńskiemi na -y np. ty słowa BZ., od XVI w. także te.
Z tych znowu w funkcji przysłówkowej upowszechniły się formy na -ąc, dwie zaś inne w języku literackim wyszły z użycia, i forma żeńska znana jest dziś z jedynego szczątkowego wyrażenia: niechcący np. utłukłam szklankę niechcący.
§ 815. Bardzo często człon drugi w złożeniu przybiera formę, przystosowaną do rodzaju całości, więc np. formę żeńską zmienia na męską, o ile cały wyraz oznacza istotę rodzaju męskiego, np. krzywonóg zam. *krzywonoga, długouch zam. *długoucho.
W zakresie imion nieosobowych, kończących się na -o, -e istniały pewne wahania w końcówkach rodzajowych; formy: w powodziu Fl. 16, w podrożu u Opalińskiego, wskazują na dawne formy nijakie: powodzie, podroże, wyparte obecnie przez żeńskie: powódź, podróż.
Od wieku XIV ukazują się też formy żeńskie na -e, wywołane wpływem analogji do deklinacji tematów na -ja: odosobniony przykład w Fl. starł wszytki koście moje Ezech. 14, potem dopiero w BZ.: wznieś dźwirze Gen. 6, 16, minie dźwirze domowe Ex. 12, 23 i t. d.
Żeński [...]∆Forma żeńska, końcówka żeńska «forma, końcówka właściwa rzeczownikom rodzaju żeńskiego oraz innym częściom mowy łączącym się z nimi na podstawie związku zgody».