terminów gramatycznych online
forma bierna
Cytaty
B. Słowa nijakie oznaczają czynności takie, które my tylko wykonywać możemy, ale one nie mogę bydź względem mas wykonane, np. my możemy pisać, jechać, ale nie możemy bydź pisani, jechani, dla tego też słowa nijakie nie mają formy biernej czasowania, nie można powiedzieć, np. jestem jechany, i t. d.
Przebiegając całą osnowę czasowań polskich, nie znajdujemy w nich tylko jedno zakończenie czynne. Formy biernéj ani nijakiéj nie mamy. Stan tedy czynny, wyrażamy przez formę czynną, np. księżyc oświeca ziemię. Stan bierny wyrażamy przez formę czynną, z domyślnym lub wyraźnym dodatkiem jakiego nowego wyrazu [...]. Stan nijaki wyrażamy przez formę czynną, która gdy nie ma przy sobie imienia rzeczy, odbierającéj przymiot lub odmianę jaką od rzeczy, o któréj jest mowa [...]. Tak jedną formą czynną wyrażamy trzy stany, czynny, bierny i nijaki. Stąd wypada, że czynność, bierność i nijakość słów, nie z samego zakończenia miarkować należy, ale ze znaczenia stanu, w jakim jest rzecz, o któréj przez słowo sądzimy.
[...] Lecz są czynności i działaniá jistót wyráżane słowami, które nie przechodzą wprost na jinne przedmioty [...]. Słowa wyráżające takowe działania nazywámy nieprzechodnemi (intransitiva); takiemi są powyższe słowa [...] i tym podobne, które zaliczają niektórzy gramatycy do słów nijakich. [...] Lecz ściśle rzecz biorąc, słowa nijakie oznaczają stán jistoty jakiéj [...]. Názwa ta słowo nijakie (verbum neutrum) powstała w dziedzinie gramatyki łacińskiego języka, w którym każde słowo czynne przechodne má odpowiednią sobie formę bierną [...].
[...] Jak w greczyznie nie ma żádnego piérwiastku słównego, od któregoby się urábiały wszystkie czasy, tryby tak w formie czynnéj, jak w średniéj i biernéj, tak w polszczyznie nie ma żádnego piérwotnika słównego, od któregoby się urábiały wszystkie formy wyłożone pod nrem 7ym § 171 i w obecnym paragrafie [...].
W formie biernej dadzą się z pomiędzy wszystkich czasowników użyć tylko słowa przechodnie. Wszystkie odmiany formy biernej z wyjątkiem dwóch imiesłowów, tj. imiesłowu biernego czasu teraźniejszego i imiesłowu biernego czasu przeszłego, wyrażamy albo przez opisanie, albo przez omówienie, albo przez połączenie jednego z imiesłowów z czasownikiem być, albo też przez złączenie form czynnych ze zaimkiem się.
Z tych znowu, dokonane wyrażać mogą, jak wiadomo, czynność rzeczywistą, kiedy działanie podmiotu przechodzi na coś drugiego, np. nauczyciel chwali ucznia, i wtenczas mówimy, że są użyte w formie czynnéj; — albo wyrażać mogą takie zachowanie się podmiotu, że ten nie tylko nie działa na coś drugiego, ale przeciwnie, sam bierze na się czyjeś działanie, np. uczeń jest chwalony przez nauczyciela, i wtenczas mówimy, że czynność taka: jest chwalony, użyta jest w formie biernéj.
Forma bierna rzadko się używa w języku polskim, zastępujemy ją często formą nieosobową.