język książkowy

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Prz/1816
• Br/1848
• Łaz/1861
• Malin/1869
• SW/1900-1927
• Nitsch/1923
• Łoś III/1927
• Dor/1958–1969

My Polacy mamy wprawdzie w naszym xiążkowym Języku małe ślady zakończek bny, bna, bne, ktoreby myśli Łacinnikow, wyrażających sie przez bilis i Nemcow, wyrażających się przez bar, od- powiadały.

[…] W mowie klas średnich i ludu prostego dostrzegamy daleko więcéj brzmień miękkich, niż w języku książkowym […].

[...] Płody umysłowe jednego szczepu będą otworem dlá wszystkich do użyciá; i jako niegdyś w Olimpiji Jończyk Herodot mógł czytać swoję historyją Grekom wszystkich szczepów, tak samo mogłyby żyć násze narzeczá [...], dopókiby ostatecznie nájgodniejsze nie wzniosło się do godności powszechnego języka książkowego [...].

Język, a, lm. i [...] b) przen. narzędzie mowy, mowa, możność mówienia, dar słowa, wymowa, wysłowienie [...] d) mowa ludzka, mowa narodu: Umiejętność języka. [...] J. polski, francuski, cygański. Języki wschodnie. Władać, mówić językami. J. umarły a. martwy, X nieżywy (= którym już jako ojczystym nie mówią obecnie). J. żywy a. żyjący (= którym mówi obecnie żyjąca narodowość). J. bogaty, ubogi. Języki pokrewne, pobratymcze, jednoszczepowe. J. pierwotny a. prajęzyk. Języki pochodne. Nauka, gramatyka, historia języka. [...] Wykładał języki słowiańskie. J. rodzimy, ojczysty, macierzysty, swój, obcy, cudzoziemski. Języki starożytne, nowożytne. Przen. sposób wysłowienia, środek wyrażenia czego, porozumienia ś., styl: Przemawiał do ludu językiem ludu. Przemawiać językiem mowy potocznej. J. naukowy, gramatyczny, filozoficzny, piśmienny a. książkowy, literacki, potoczny, ludowy a. gminny, salonowy, złodziejski. [...] Księgi pielgrzymstwa są pisane przez Mickiewicza językiem biblijnym [...] Czystość, poprawność języka.

Powiatowość, i, blm. Powiatowszczyzna prowincjonalizm, sposób mówienia partykularny, zaściankowy: Była chwila, na początku XVI w., iż namyślano ś., czy wybrać jedną powiatowszczyznę, jedną z gwar ludowych, i ją uważać za język piśmienniczy, czy też wszystkie te odcienie zlać w jedno, wytworzyć z nich język książkowy.

Inne stosunki panują w Wielkopolsce, gdzie wysoki poziom oświaty nawet przy zupełnym pod panowaniem pruskiem braku polskiej szkoły i urzędu wrogi był zachowaniu dialektu: jeżeli mimo to cechv gwarowe trzymają się tu silnie, to w znacznej mierze z powodu niewielkich stosunkowo odstępstw od języka książkowego: nie widząc bijących w oczy różnic, chłop wielkopolski nie dąży do ich usunięcia, chyba w nielicznych odrębnych gwarach samego zachodu.

§ 329. Zrosty obadwa, obiedwie, obudum, obudwoch ukazują się w zabytkach tylko w tych formach; poza Kopczyńskiego obudwoma nie mamy przykładu na D. i I. W późniejszych dopiero czasach pierwsza część tych zrostów występuje w formie oby-: u Lindego mamy zanotowany wyraz obydwa, ale bez żadnego cytatu, zdaje się więc, że był to wtedy nowotwór, w języku książkowym nie używany, co wreszcie i dziś nieczęsto się zdarza, aby pisarze nasi formami z oby- się posługiwali.