pochylenie (samogłosek) wzdłużenie zastępcze

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Rozp/1830
• Mał/1863
• Mał/1879

Jeżeli przeciwnie, spółgłoska mająca moc pochylenia samogłoski, traci swa podporę, i stając się końcową głoską słowa, spływa na poprzedzającą samogłoskę o; brzmienie otwarte głoski o zmienia się na ściśnione: osoba osób, trzoda trzód, noga nóg, wdowa wdów.

Do przemian koniecznych należą:

1^o regularne przechodzenie e na é, o na ó, ę na ą; np. od wie-dzieć - wiédz; od brzegu - brzég; od koło - kół, kółko; od stodoła - stodół; od jęła, jęty - jąć, jął; od ręka - rąk itd. Przemiany takie nazywamy pochyleniem samogłoski.

§. 72. Tu należy na koniec wspomniane w §. 29, 1 pochylenie niektórych samogłosek. Główne zasady są tu następujące: [...] przed stojącem na końcu wyrazu j, ł, l, r, rz, a mianowicie przed słabemi w, b, d, dz, dź, g, ż, dż, z, ź, pochylają się samogłoski poprzedzające. Przeciwnie, przed f, p, t, c, ć, k, cz, sz, s, ś nie pochylają się.

Pochylenie zachodzące tylko w niektórych formach zawisło od ich każdoczesnéj budowy i daje się sprowadzić do następujących punktów: [...] Wyrazy zakończone na jakąkolwiek spółgłoskę mocną mają w ostatniéj zgłosce zazwyczaj samogłoskę otwartą; te zaś, które się kończą na jaką spółgłoskę słabą albo płynną lub j, mają w ostatniej syllabie pospolicie pochylone e, ó (a dawniéj także i pochylone a). Czyli: przed położoném na końcu wyrazu j, l, ł, r, rz, a mianowicie przed słabymi w, b, d, dz, dź, g, ż, dż, z, ź, pochylają się samogłoski poprzedzające. Przeciwnie przed f, p, t, c, ć, k, cz, sz, s, ś, najczęściéj się nie pochylają.