terminów gramatycznych online
czas zaprzeszły niedokonany
Język: polski
Cytaty
Ciągnienie albo dokonanie zdarzenia lub sprawy, zaczętej przed okolicznością inną, która się już działa, albo już być przestała: czyli jeden czas przeszły, bądź dokonany, bądź niedokonany przed drugim przeszłym, wyrażamy niekiedy przez dodanie wyrazu był dla wszystkich osób liczby pojedyńczej czasu przeszłego; wyrazu zaś byli dla wszystkich osób liczby mnogiej tegoż czasu: np. napisałem był, napisałeś był, napisał był, napisaliśmy byli, napisaliście byli, napisali byli. Czas takowy zaprzeszłym zowiemy, który będzie dokonanym lub niedokonanym podług gatunku słowa.
Na wyrażenie dawności czasu, używamy posiłkowego słowa być, w czasie przeszłym, łącząc go z czasem przeszłym słowa niedokonanego lub dokonanego, według różności myśli, np. dawałem był, dałem był, a taką słowa odmianę, nazywamy Czasem zaprzeszłym dokonanym lub niedokonanym, co od znaczenia słowa zawisło.
Czas zaprzeszły. W tém tylko słowie używa się za niedokonany i dokonany, a zawsze rodzajownie, tak jak i we wszystkich słowach w tymże czasie. z Twierdzeniem r. m. Byłem, był znany, abo znanym [...] z Pytaniem. r. m. Byłżem, był? znany abo znanym.
Tak przeszły jak zaprzeszły czas jest albo niedokonany, albo dokonany, gdy wyraża objaw w przeszłości albo trwający albo skończone, stosownie do tego, czy od lica niedokonanego czy dokonanego pochodzi; np. [...] Czas zaprzeszły niedokonany: gasiłem był, targałem był.
Słowa niedokonane mają czasy przeszłe i zaprzeszłe niedokonane, np. wołałem, wołałem był
Czas zaprzeszły niedok. składa się z czasu przeszłego niedokon. i słowa posiłkowego: był, była, było […].
Dwa czasy zaprzeszłe, (niedokonany i dokonany), na oznaczenie czynności przeszłéj i to dawniejszéj, aniżeli druga także już obecnie miniona okoliczność. Urabiamy je od słowa niedokonanego, jeżeli nie zależy na tém, aby dać do rozumienia, że ta odległa czynność nie tylko rozpoczęta, ale i dokonana została; (np. już na kilka miesięcy przed temi zdarzeniami pisał był Egmont do księcia Alby do Hiszpanii). Od słowa zaś dokonanego wtedy czas zaprzeszły tworzymy, jeżeli dobitnie chcemy wyrazić , że mowa jest o dokonanej czynności; np. napisałem był, upłynął był, wziąłeś był, itd.
Może się także zdarzyć, że czynność jaká przeszłá odbyła się bardzo dáwno lub już przed jinną czynnością także przeszłą; formę słowa oznaczającą takową czynność przeszłą nazywámy czasem zaprzeszłym, który może być niedokonanym lub dokonanym […].
[...] Tryb oznajmujący (modus indicativus) jak w całéj jafeckiéj rodzinie językowéj, tak i w naszym języku nie má żádnego sobie włáściwego znamieniá, jak tego dowodzą wszystkie formy osobowe gramatycznych czasów, náleżących do trybu oznajmującego, o jakich już była mowa w poprzedzających paragrafach, a takiemi są: a) Czas teraźniejszy niedokonany [...]. b) Czas teraźniejszy częstotliwy [...]. c) Czas przeszły niedokonany [...]. d) Czas przeszły częstotliwy [...]. e) Czas przeszły dokonany [...]. f) Czas zaprzeszły niedokonany [...]. g) Czas zaprzeszły dokonany [...]. h) Czas zaprzeszły częstotliwy, (rzadko używany) [...]. i) Czas przyszły niedokonany [...]. k) Czas przyszły częstotliwy [...]. l) Czas przyszły dokonany [...].
§. 491. Formy takiego właśnie składu są w języku naszym następujące:
3.Czas ZAPRZESZŁY, w miarę potrzeby dokonany albo niedokonany, np. biegłem był, dałem był — i biegałem był, dawałem był.
Czas zaprzeszły: { a) niedokon: mówiłem był b) częstotl: mawiałem był (bywało mawiałem) dokon: zmówiłem był.
Czas zaprzeszły: { a) niedok: (niemn). b) dokon: byłem albo; zostałem był pochwalony.