terminów gramatycznych online
filologia
Język: polski
Geneza: łac. philologia < gr. philología 'umiłowanie nauki'
- Do łaskawego czytelnika: SkorM/1828
- Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
- Oddział IV. O literaturze dawnych Indian: SkorM/1816
- Przedmowa: Mał/1879
- Przedmowa do Gramatyki: Malin/1869
- Tworzenie się i skłanianie zajimków, jako też skłanianie zajimkowe przymiotników: Malin/1869
Filologia. Dyscyplina nauk, poświęcona badaniu, krytyce i komentarzowi rzeczowemu i jęz. tekstu, głównie literackiego. [...] Złożony jest stosunek f. do językoznawstwa od momentu ostatecznego ukształtowania się jej w XIX w. - przedtem bowiem problematyka, którą się dziś zajmuje językoznawstwo, wchodziła w całości do f. Obecnie [...] jest nauką pomocniczą dla językoznawstwa.
Cytaty
Gdy filologia nie jest naszym przedmiotem i gdy budowę naszą na pewnych zasadach oprzeć postanowiliśmy; [...].
Grammatyka, Filologia, Rachuba zwyczajna i wyższa czyli Algebra, Mathematyka we wszystkich częściach, Gwiazdarstwom, Moralność, [...].
Usiłujący zgłębić wzorowe prawidła o nauce Języka i wymowie, czyli łącząc to razem o Filologii, znajdzie to w szacownym zdań (Aphorismów) zbiorze [...].
Ogłaszają się oraz dawniejsze i późniejsze poszyty Philologii i Badaniom Geographiczno-Historycznym poświęcone, dla wykazania związku w zebranych dotąd materiałach.
Co zaś do samego Samskrytu, młodzież nasza sposobiąca się do wyższych nauk, tudzież uczniowie Uniwersytetu, w czasie przygotowań do Examinu na pierwszy stopień co do philologii, potrzebowaliby jedynie po parę liber grubego papieru, [...].
[…] Wszystkie te rzucone náwiasem wskazówki nie wyczerpują, rzeczy, tylko zwrácają na nią uwágę; zresztą nauka o tym náleży do Składni będącéj zadaniem filologa a bynajmniéj lingwisty […].
[...] Ponieważ przez Lingwistykę rozumiáno dawniéj i jeszcze dotąd niektórzy rozumieją znajomość języków i piśmiennictwa nowoczesnych národów europejskich, stojących dzisiáj na czele oświaty i cywilizacyji, jako to: włoskiego, francuzkiego, angielskiego, niemieckiego itd., a przez Filologiją rozumiáno znajomość klasycznych języków, piśmiennictwa i dziejów starożytnych Greków i Rzymian; przeto uwáżám za rzecz stósowną określić tutáj znaczenie Lingwistyki i Filologiji, w jakim te dwie umiejętności dzisiáj pojmują uczeni badácze mowy ludzkiéj a zwłászcza Niemcy, z któremi w tym względzie zgádzám się zupełnie.
Dziedzina tedy sama, na któréj się spotykają Filologijá i Lingwistyka, dá się podzielić na dwie części, z których jedna więcéj náleży do jednéj, drugá więcéj do drugiéj umiejętności. I tak ów dział Gramatyki, który má swoje źródło w saméj przyrodzie człowieka i uchylá się cáłkiem spod wpływu jego woli, to jest Piérwoskładniá (Formenlehre), náleży cáłkiem do Lingwistyki; Składniá zaś, jako zawisłá już więcéj od myśleniá i woli pojedyńczego, przechylá się téż więcéj na stronę Filologiji. Do ostatniéj náleży cáłkiem styl, to jest sposób pisaniá, zawisły od dowolnego kierunku woli człowieka.
Nawet bowiem obydwa starożytne języki (klasyczne) były mi znane tylko jako filologowi, t. j. z owego dogmatyczno-gramatycznego i historyczno-literackiego stanowiska, z jakiego je do niedawna, a po największéj części pewnie i teraz nawet jeszcze odnośna humanistyczna filologia traktuje.