terminów gramatycznych online
samogłoska gruba
Język: polski
- Część I. O głoskach: Mucz/1825
- Końcówki Sław, Sława: Oż/1883
- O pisowni: Such/1849
- O spółgłoskach. O używaniu liter "i", "y", "j" (L. Osiński): Rozp/1830
- O znakach nad literami, albo pod, lub obok nich, jakich używać należy i jakie usunąć, mianowicie te, które szkodzą ustaleniu i rozwojowi pisowni: Oż/1883
- Wstęp: Malecz/1882, Szt/1854
samogłoska tylna, niemiękcząca
Cytaty
[…] Jeżeli zmiękczone spółgłoski stoją przed jakąkolwiek samogłoską, cechą ich miękkiego brzmienia jest litera i […], np.: biały, wiara, pieniądze. Jest to najpowszechniéjszy w naszym języku sposób oznaczania miękkiéj spółgłoski, lecz ma tę niedogodność, że nie odróżnia spółgłoski spływającéj na cienką samogłoskę i, od spółgłoski miękko tylko wyrobionéj, ale spływającéj na grubą samogłoskę [...].
O głoskach podniebiennych. 1. Liter podniebiennych głosowych mamy pięć d, ł, n, r, t. Z tych wszystkich głosek litera ł, jest najłatwiéjsza do zmiękczenia […]. 2. Głoski d, n, t, wyrabiają się wszystkie prawie jednakowém poruszeniem języka; z tą tylko różnicą, że wymawiając głoskę d silniéj dech pędzimy aniżeli przy wymówieniu t, a dla oddania n przyłożywszy język do podniebienia, dech pędzimy w kanał nosowy. Jednakże mimo to n, może spływać na samogłoskę cieńszą i; głoski zaś d, t, zwykle opierają się na grubéj samogłosce y. Jeżeli zaś głoski te spływają na cieńszą samogłoskę i, natenczas tworzy się brzmienie syczące.
Według Kopczyńskiego, między i krótkiém a y ypsylon, ta zachodzi różnica, że na piérwsze gardło ściskamy, na drugie więcéj je otwiéramy. Według innych piérwsze wymawiamy przez kanał ust zupełnie ścieśniony, drugie przez obszerniejszy. Różni różnie nazywali tę dwojaką odmienność brzmienia: była to samogłoska otwarta lub ściśniona, miękka lub twarda, ostra lub tępa, cienka lub gruba; lecz przy wszelkiém nazwaniu, zawsze jedna i taż sama.
Główne cechy polszczyzny w samogłoskach są nosowe ę, ą, grube y, ściśnione é, ó.
Słabe h z obcych słów przed grubą samogłoską radzi wyrzucamy; np. Abraam, Anibal, Amilkar, arfa.
Samogłoski [...] gruba: y, przed którą spółgłoska poprzedzająca wymawia się twardo.
Samogłoski polskie dzielimy na otwarte: a, e, o, u, nosowe: ą, ę, cienkie: i, grube: y, pochylone: e, ó; wszystkie zaś inne litery zowią się spółgłoskami.
Nie pojmują tego, widocznie, że samogłoski grubsze lub cieńsze w środku wyrazów znajdujące się, nadają inne brzmienie wyrazowi, a nie kreski jakie kładą nad wyrazem podług swego widzimi się.
W ogóle gdzie ma następować i cienkie, już końcówka wprzód się kreśli tego rzeczownika; a gdzie grube samogłoski następują, tam nigdy się nie kreśli żaden rzeczownik.