terminów gramatycznych online
klasa pierwsza
Język: polski
Cytaty
[...] Wyliczyliśmy tedy słów piérwotnych s temátem na i tylko 6 pod b), s temátem na y tylko 5 pod c), s temátem na u słów piérwotnych 15. Te wszystkie słowa w systemie Mikłosicza náleżą do klasy 1éj. Lecz natomiást pod d) słów pochodnych s temátem na e około 112, które to słowa pochodne w systemie Mikłosicza náleżą do klasy IIIéj, grupy 1éj. W ogóle wyliczyliśmy słów náleżących do szeregu 4go, gromady Iéj około 138.
System prof. Mikłosicza, stósownie do systemu Bobrowskiego, dzieli słowiańskie spájanie na 6 klas. Do 1éj klasy náleżą słowa piérwotne, których temáta są jednozgłoskowemi piérwiástkami, kończącemi się na spółgłoski lub samogłoski. Tę klasę podzielił autor na 7 wzorców, dlá uwidocznieniá różnic wypływających s práw głosowych [...].
Do klasy pierwszej należą czasowniki pierwotne, tj. takie, których źródłosłów jest zarazem pierwiastkiem. Pierwiastki te kończą się albo na spółgłoskę, albo na samogłoskę.
Należy nam zatém [...] podzielić słowa nasze na poszczególne jednogatunkowe klasy konjugacyjne.
§.253. Przyjmujemy klas takich ośm: nie zaliczając do nich jednak owych słów bezwstawkowych (jeść, dać i wiedzieć) [...].
I. klasa: Słowa o temacie jednozgłoskowym, który zarazem jest ich pierwiastkiem i przez całą konjugacyą pozostaje niezmienny; np. pas-ę, paść; biję, bić.
I. Klasa.
§. 254. Obejmuje SŁOWA PIERWOTNE, których temat (zawsze jednozgłoskowy) jest zarazem i ich pierwiastkiem. Co do znaczenia, mamy tu równie słowa przechodnie jak i nijakie, np. pleść, iść.
Do 1-szej [klasy] należą czasowniki, kończące się w bezokoliczniku na ar, na prz.: amar (kochać), perguntar (pytać) [...].
Czasowniki podzielone są na 2 koniugacje. I -ę klasa 1. -ę -esz (temat zmienny) nios-ę niesi-esz, klasa 2. -ę -esz (temat niezmienny), pisz-ę, pisz-esz, klasa 3. -ę -isz (-ysz) nosz-ę, nos-isz, słysz-ę, słysz-ysz II -m działa-m, umie-m.
W konjugacji -ę - esz 1. Klasę pierwszą tworzą czasowniki, których temat czasu teraźniejszego kończy się przyrostkiej -uj, a temat czasu przeszłego przyrostkiem -owa-. Na przykład: rys-uj-ę : rys-owa-ć, bud-uj-ę : bud-owa-ć.
Tak samo zachowują się, ogółem biorąc, czasowniki klasy pierwszej, typu niosę, trzęsę, z przyciskiem przeważnie na sufiksie, bo posuniętym tu ze zgłoski rdzennej, krótkiej lub cyrkumflektowanej, na następującą sufiksalną, która z jakiegoś powodu ściągła na siebie przycisk.