przepis gramatyczny, ortograficzny

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Lub/1778
• SkorM/1816
• Rozp/1830
• Rew/1845
• Kurh/1852
• Jes/1886
• Kr/1897
• Łoś/1918

Co można rozeznać początkiem, złożeniem, kończeniem rzeczeń, i powtorzeniem liter [...] 2.) Złożeniem, że przekładania podług sylab zawsze oddzielają się od części mowy, z któremi one złożone; chociażby się to sprzeciwiało wyż wyrażonemu przepisowi, na przykład, воз-ношу, wynoszę, a nie во-зношу; nie zważając na to, że od ЗН. знаю znam, зной, znoj, poczynają się.

Ale: тену, яму, zamiast тяну,ciągnę, ему, jemu, przepuszczonym bydź niemoże; w czym samo tylko używanie dostateczną naukę podać może, a nie przepisy.

Przekładania, które z zgodnobrzmiących З. i С . stają się, zpod tego przypisu trzeba wyłączyć.

Przytym uważać potrzeba, jak nierzadko jeden przepis odbiera moc drugiemu.

СТЪ. і przemienia się na ЩЕ: [...] Wyłączają się pochodzące od imion istnych, które idą za powszechnym przepisem: рѢчистъ rzeczysty, рѣчистѣе; брюхастъ brzuchaty, брюхастѣе brzuchaciej.

Okolicznych przepisow udziałanie siły przewysza: Albowiem w tak wielkiejkwocie niezliczone musszą bydź odmiany i wyjęcia.

Chociaż to bywa w mianującym i przeciwne powszechnemu przepisowi, o zgodności istotnych z przydatnemi; jednak w ukośnych zgodność zachowuje się: четыремъ кораблямъ военнымъ, czterem okrętom wojennym, въ четырехъ корабляхъ военныхъ, w czterech okrętach wojennych.

[...] Wszelako sama Grammatyka ile bydź mogło, najlepiej do użytego w uczeniu się języków Europejskich sposoby, zastosowaną została, a to tak, iż uczący się Samskrytu, tak jasne w niej znajdzie przepisy, że nawet bez nauczyciela obejść się może.

[...] rozważyć, co w obecnym czasie wprowadzone zostało do ortografii przez przepisy grammatyczne, a co było skutkiem samego dążenia języka; jakie są powody takowego dążenia, częstokroć wyraźnie opierającego się prawidłom przez wszystkich grammatyków powtarzanym [...].

Aby zbiór wyrazów uczynił wysłowienie piękne i zrozumiałe, Grammatycy podają następujące przepisy szykowania takowych: 1 Aby tak szykować wyrazy w wysłowieniu, jak idą wyobrażenia w myśli.

1. Od należytego uszykowania wyrazów w zdaniu, zależy jasność, oraz moc i przyjemny tok mowy. 2. Do jasności mowy najwięcéj przyczynia się szykowanie wyrazów grammatyczne, zależące na zachowaniu następnych przepisów.

Pod tym względem głównie na dwa punkty należy zwracać uwagę: najpiérw na to, ażeby się trzymać ściśle i uważnie przepisów języka, wystrzegając się rażących błędów w odmianie, użyciu i pisowni wyrazów.

Odróżnianie w narzędniku i miejscowniku liczby pojedynczej tych wyrazów rodzaju męskiego od nijakiego za pomocą zakończeń ym (im) i em, oraz w narzędniku licz. mnogiej za pomocą zakończeń ymi i emi jest przepisem dowolnym, który nie znajduje żadnego uzasadnienia ani w historji języka, ani wspólczesnej nam żywej mowie ogółu.

Tym sposobem w miarę tego jak gramatyka Kopczyńskiego rozpowszechniała się, jako podręcznik w szkołach obowiązujący, i sztuczny przepis odróżniania rodzajów za pomocą zakończeń ym i ém rozszerzał się wśród piszących [...]. Zwolennicy tego przepisu mówią niekiedy o dogodnościach w praktyce, wynikających z jego piśmiennego zastosowania.

Mogą się jednak zdarzyć dwojakiego rodzaju wątpliwości: 1) ze względu na poniżej sformułowany przepis pisania ij, yj tam, gdzie to ij, yj wyraźnie słychać, a zwłaszcza w akcentowanych zgłoskach, można się wahać, czy nie należałoby tego rozciągnąć na wszystkie wyrazy dwuzgłoskowe.

Dzisiaj jedni piszą bajronizm, uważając, że w wyrazie, utworzonym według praw słowotwórstwa polskiego, powinna być pisownia w całości polska [...] część polska (-izm) stosuje się do przepisów ortograficznych polskich.