terminów gramatycznych online
forma przypadkowa
Język: polski
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Deklinacja: ŁośFl/1923
- Główne przepisy: Łoś/1918
- Rozdział II. O Rzeczowniku: Szt/1854
- Rozdział IX. Formy czasowania, czyli koniugacji: Kop/1785
- Uwagi ogólne: ŁośFl/1923
- Zmiany tematu: Łoś III/1927
Cytaty
Ostrzegłszy Dzieci, że po poznaniu Form Przypádkowych mają poznawać Formy Czasowné, i powiedziawszy, ilé jest Form na Słowa Polskié, a ile na Łacińskié: namiéniwszy na koniec, że tak w Polszczyznie, jak w Łacinie, wielé jest Słów nieforemnych [...]
Wszelkie imiona polskie we względzie swego przypadkowania dzielą się na siedm deklinacyj czyli form przypadkowych [...], których jest: trzy na imiona rzeczowne, trzy na imiona przymiotne, jedna na imiona liczebne.
Również wtedy, kiedy forma przypadkowa przedstawia typ inny [...] bezliku, bezustanku i t. d..
§ 1. Każda z części mowy odmiennych tworzy szereg morfologiczny form przypadkowych lub osobowych czyli deklinację lub konjugację. Ze względów praktycznych do konjugacji zaliczamy także formy nieosobowe: bezokolicznik i imiesłowy. Formy przypadkowe lub osobowe a także bezokoliczniki i imiesłowy składają się z tematu i końcówki: temat jest — ściśle biorąc — morfologicznie niezmienny, natomiast zmienia się końcówka.
§ 4. W deklinacji niezmienny morfologicznie temat łączy się z różnemi końcówkami. Zmiany fonetyczne nie przeszkadzają nam uznać niezmienności morfologicznej tematu np. las-u, lesi-e. Niekiedy jednakże wskutek procesów fonetycznych zaszły w temacie zmiany, których dziś ogół od morfologicznych odróżnić nie umie np. niebo, niebiosa. Nie jesteśmy też pewni, czy taka oboczność stp. jak gospodzin-, gospodn-a wyniknęła z przyczyn fonetycznych czy morfologicznych. Wyraźnie morfologiczną jest różnica między poganin-a a pogan-om, gdyż temat w formach liczby poj. zawiera morfemę in-, której nie zawiera i nie zawierał nigdy temat form przypadkowych l. mn. i podw.
Przypuszczać można, że i złożenia pierwotnie powstały w ten sam sposób, t. j. z wyrażeń syntaktycznych, w których pierwszy człon późniejszego złożenia występował w formie tematu, mającego znaczenie takiej czy innej formy przypadkowej.
§ 9 . Rzeczowniki osobowe z suf. złożonym -an-in tworzą formy przypadkowe tylko w l. poj. od tematu z przyrostkiem -in, np. ziemianin Sul. 88, [...].