przypadek fleksja

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kop/1778
• Kop/1780
• Kop/1783
• Kop/1785
• Gott/1787
• Ant/1788
• Prz/1792
• Gott/1794
• L/1807–1814
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Gddk/1816
• Prz/1816
• SkorM/1816
• Kop/1817
• Mroz/1822
• Jak/1823
• Mucz/1825
• SkorM/1828
• Bor/1830
• Rozp/1830
• Marc/1833
• Żoch/1838
• Rew/1845
• Desz/1846
• Such/1849
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Morz/1857
• Gr/1861
• Łaz/1861
• SWil/1861
• Mał/1863
• Trz/1865
• Malin/1869
• Kam/1870
• Czep/1871–1872
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Malecz/1882
• KarłT/1885
• Jes/1886
• Grub/1891
• Kr/1897
• Kras/1897
• SW/1900-1927
• Król/1907
• Lor/1907
• BdC/1915
• Kr/1917
• Łoś/1918
• Kon/1920
• PolTerm/1921
• Król/1922
• ŁośFl/1923
• Nitsch/1923
• Rozw/1923
• Szob/1923
• ZwO/1924
• Łoś II/1925
• Gaert/1927
• Łoś III/1927
• Dor/1958–1969
• Kor/1961

Uwaga: taka Imion odmiana, zowie się Przypadkowaniem, czyli odmianą przez przypadki (per casus). Przypada bowiem w mowie odpowiadać jedynymże Imienie na różne pytania; toć Imie to musi mieć różne Przypadki czyli odmienne zakończenia.

Jédná część mowy rządzi drugą, i wzájemnié jéden wyraz podlega drugiemu: to jést, jéden dla drugiego kłaść się musi w tym á nié innym Trybie, Stopniu, Przypadku (in modo, gradu, casu).

Dlá gruntowniejszego i jaśniejszégo poznania form polskich; idźmy ich porządkiém, a w każdéj formie porządkiém liczb i przypádków.

Poznanié Składni czyli Konstrukcyi, zawisło naprzód od poznaniá Myśli, po wtóré od poznaniá Postaci, po trzecié od poznaniá Przypadków.

Wykładamy na początku trzy niezawodné, a Polskiéj i Łacińskiéj Składni pospolité zasady, to jest, poznanié naprzód Myśli ludzkiéj, po wtóré Przypádków Grammatycznych, po trzecié Postaci.

W nauce o Przypádkowaniach czyli Deklinacyach Polskich i Łacińskich, poznały już dzieci, że Przypádki powiérzchownie uwáżané, są końcową Imión odmianą [...].

Wszystkié stosunki Imión, jako to: Rodzáj, Liczba, Stopiéń, Przypádek, zamykają się i wydają przez różné jednégo wyrazu, w różnym stosunku wziętégo, zakończénié [...].

Powtóré, wyszczególniają się cztery pospolitszé Imión odmiany, przez Stopnié, Rodzaje, Liczby, i Przypádki.

Łacińskich Przypádków nazwiska, Nominativus, Genetivus &c. jako niedokładné i Dziecióm niezrozumiałé, zarzucam [...].

Łacińskich Przypádków nazwiska, Nominativus, Genetivus &c. jako niedokładné i Dziecióm niezrozumiałé, zarzucam [...].

Casus przypadek.

Składni rządu słów wyłuszczenie do słównika raczéj jak do Grammatyki należy; ponieważ u Anglików przypadek się od przypadku nie różni, wyłączywszy niektóre zaimki, jak tylko przez przyimek; a stąd tyle można rachować przypadków, mówiąc ściśle, ile przyimków.

Rodzaynikom, Imionom, Zaimkom i Imiesłowom spólne są Liczby, Rodzaie i Przypadki.

Ustawa II. Chcąc wiedzieć, iak się słowa początkowe pisać powinny, trzeba zważać kończenia się onychże w następuiących przypadkach, albo czasach.

Casus, przypadek.

SPAD, -u, m., SPADEK, ZPADEK, -dku, m. [...]. – Gramm. Spadek, przypadek, casus declinationis. Dudz. [...] ob. Przypadek gramatyczny.

Uwaga. Co się tyczy używania przypadków: mnie i mi, mię i mnie, tobie i ci, ciebie i cię, onego, niego, jego i go: o tym będzie w Szykowni.

Zaimek odzowny (Pronomen relativum) zgadza się, co do przypadku (casus) z Słowem po nim następującem, a co do rodzaju i liczby, z swoim poprzedzającym Rzeczownikiem.

Przypádków Imión, w każdéj z osobna liczbie, liczy się siédm, po­dług siádmiu przedniejszych pytáń [...]

Zaimek jest to wyráz odmiénny przez rodzaje, liczby i przypádki, stopniów tylko nié má. [...] Zowié się zaś stąd zaimkiém, że się po­spolicie kładzie za imié, którego po­wtórzénie w mowie mogłoby być przy­kré.

Nikt mi nie da rozumnej przyczyny, dla czego w mnostwie Imion, kończących się u nas na złodze, w ktoryj Samogłoska O ma po sobie jakąkolwiek Społgłoskę, np. w słowach: Krakow, sol, miod i t. d. czyta nas wielu w przypadku Mianowalnym, jak U: Krakuw, sul, miud? kiedy te i tym podobnie zakończane Imiona we wszystkich drugich przypadkach zachowują to samo O, w całyj czystości wymawiane np. Krakowa, Krakowowi, pod Krakowem i t. d.

Ileż jeszcze nie postrzega się Solojskich błędow w nakłanianiu i godzeniu niemal każdej części mowy, najforemni nakłoniebnej! [...] Inszy [nakłania]: moję, twoję, swoję, zamiast: moją, twoją, swoją, jak pisali Starzy, ktorzy zostawili nam wszędy zkrucone: mą, twą, swą, a nigdzie: mę, twę, swę, i ktorzy jak wszystkie żeńskie Istotniki w przypadku Przedstawialnym kończyli na Ę, tak wszystkie Przymiotniki tegoż rodzaju i w tymże przypadku kończyli na Ą, wyjąwszy tylko cztery: tę, owę, jednę, samę.

Trzy gromady makarunow najszczegulni za plebejskie poczytuję: I) Przygłagołowe, kończące się na cyja, z ktorych, począwszy od amalgamacyi i autoryzacyi długi potępiony rejestr na kramarskie obwitki czas jest oddadź, nie przeto, jakoby ich zakończek nie cierpiała Słowiańszczyzna, bo ta cierpi imiona z wszelką wymyślebną zakończką, byle te mogły się nakłaniać przez przypadki.

Siedm jest przypadków w odmienianiu się imion przez każdą liczbę.

Imiona Francuzkie nie odmieniają swego kończenia w różnych przypadkach, lecz tylko się same Artykuły przypadkują.

Casus. Przypadek.

Pamiętájmy nazwiska Przypadków, a domyślmy się ich ze skrócénia do początkowych głosek M. D. C. B. W. N. Mi którémi jé daléj znaczyć będziemy

I. Jeżeli złożony wyraz piérwszą má część przypádkowną, a nieprzypádkowną drugą, pierwszá się tylko przypádkuje, np. tén-li, on-że, jam-to, Pán-że-to [...], Arcy-biskup, Odro-wąs [...]. II. Jeżeli przypádkowne wyrazy, złożoné są z mianowników, czyli dwu pierwszych przypádków: natenczas oba się wyrazy przypádkują, np. Wiel-kanoc, Wielkiéj-nocy [...]. III. Jeżeli z wyrazów składájących się jedén jest z mianownika, drugi w innym przypádku położony; pierwszy się tylko przypádkuje, np. sztuka mięsa, sztuki-mięsa, sztuce-mięsa, etc. Bogu-mił, czarno-las, Bogu-miła, czarno-lasu.

Powiedzieliśmy, że chcąc to brzmienie nosowe zachować Rzeczownikom przez wszystkie przypadki, nie odkrywamy przybierającej głoski przez odrzucenie końcowej samogłoski ę, ale dodajemy wyrazowi nową przybierającą spółgłoskę.

PRZYPADKOWANIE ZAIMKA 1^szej OSOBY.

LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA.

forma dołączenia.

1^szy Przyp: ja - my

2^gi - mnie mię nas

3^ci - mnie mi nam

4^ty - mnie mię nas

5^ty - - - -

6^ty - mną - nami

7^my - we mnie - w nas.

Przypadki już bez Przyimków już wespół z Przyimkami zostają w podległości, i, że tak rzekę, na zawołaniu Przymiotników i Słów; które przeto zdają się rządzkić temtemi, to jest, mieć je niby podlug swej woli i potrzeby.

Mamy więc siedm przypadków, następującemi nazwiskami oznaczonych: 1) mianownik, 2) dopełniacz, 3) celownik, 4) biernik, 5) wołacz, 6) narzędnik, 7) miejscownik.

Niech późniéj przystąpią do tablic odmiany imion, imiesłowów, wyrazów liczbowych, i t. d. Samskrytskich, przez rodzaje, liczby, przypadki, stopnie, [...].

Jakoż w przymiotnikach, w 6tym i w 7mym przypadku, język nasz nie wymagał koniecznie odróżnienia rodzaju nijakiego. W przypadkach w których nie odszczególniają swych rodzajów rzeczowniki przez oddzielne zakończenia, przymiotniki obchodzą się zwykle także bez rodzajowych zakończeń.

Wyrazu spadek dla tego użyłem, iż pisząc jedno pod drugiem coraz inne zakończenie spadkowe rzeczownika, kształtują się stopnie jak w wodospadzie jakim: np. Jan, Jan-a, Jan-ie, Jan-owi, Jan-owie, gdy tym czasem Przypadek wydaje się przetłumaczeniem łacińskiego casus, bo ^Kopczyńskiego^, przypada w mowie odpowiadać jednémże imieniem na różne pytania (a), jest za ogulne, a tego przypada można jeszcze użyć w różnych przypadkach, ludzkich czynności, stosunków i t. d. t.d.— 1е. W ten a w ten dzień przypada uroczystość jaka, termin czego, paroxism, i t. d. 2e Ktoś komuś przypada krewnym, jako stryjecznym, wujecznym, i t. d. 3e Jakaś potrawa przypada komuś do smaku, to jest, podoba mu się. 4e. Przypada ktoś do kądś lub do kogoś, t. j. nagle i pilno przybywa. 5e Z działu jakiego przypada na kogoś tyle a tyle, i t. р. —

6.o Zakończeniach imion. Że spadków, przypadków czyli pytań na końcowe odmiany imion iest siedm.

Części mowy odmieniające się przez przypadki są: najprzód rzeczownik przedstawiający rzecz np: człowiek, głowa, drzewo; powtóre przymiotnik, malujący przymiot, materyją, lub zależność np. dobry, drewniany, ojcowski; po trzecie imiesłów, malujący czynność lub stan, w kształcie przymiotnika wystawiony np: pałający, zbadany, stojący: po czwarte zaimek, zastępujący imię rzeczowne, lub je określający np: ja, ty, on, méj, ten; po piąte imię liczebne, określające zbiór rzeczy np: jeden, dwa, pięć, dwadzieścia.

Słowa: nazywać się, i być, rządzą dwoma przypadkami: mianownikiem podmiotu i mianownikiem epitetu, przymiotnika, opowiednika np. ja jestem nieszczęśliwy, on się nazywa Krasicki. Częściej jednak te słowa rządzą przypadkiem 6ym: on jest nieszczęśliwym.

Kto zastanowi się nad znaczeniem wyrazów przypadek i spadek (casus) w znaczeniu grammatycznych odmian końcowych w imionach; ten zapewne uzna ich niedorzeczność tym większa: że i co innego oznaczają.

Gramatycy angielscy wykazują trzy przypadki w swoim języku [...].

Resztę przypadków tworzą przez dodanie of do czwartego na drugi, to do tegoż na przypadek trzeci.

W ogólności jednak to pamiętać należy, iż rzeczowniki zawisłe od tegoż samego słowa, gdy są położone w odmiennych przypadkach, nie tworzą części jednorodnych, np. daj ubogiemu jałmużnę; w jednakowym zaś położone przypadku, poczytują się za części téjże saméj natury, np. daj biédnemu chleba, odzienia i pieniędzy.

Wszelakie imiona polskie odmieniają się tak w liczbie pojedynczéj, jako téż podwójnéj i mnogiéj przez siedm przypadków.

Przypadki poznają się, z pytań, zakończenia i rządu wyrazów. Pytania przedniejsze są trojakie: na osoby i rzeczy żyjące, kto? na rzeczy nieżyjące, co? na imiona przymiotne i insze jaki? jaka? jakie?.

Kopczyński [...] i Dworzecki [...] nadają przypadkom różne nazwiska, np. mianownik i czynnik, dopełnik i dopełniacz, celownik i dążnik, biernik, wołacz i wzywacz, narzędnik, miejscownik, ale ponieważ podług mego zdania, te wszystkie nazwiska nie są stósowne do rozmaitych okoliczności, które jeden przypadek zwykle wyraża, przeto je pomijam i i nazywam przypadki liczbami porządkowemi, np. piérwszy, drugi, trzeci i t. d.

Jeżeli przy istotnikach i przymiotnikach utrzymać się dały łacińskie casus, przypadki, przez które, tamte części mowy przechodząc, zmieniają końcówkę; to przy sprawomianie persona, mimo najtwardszego konserwatyzmu żadną miarą zachowaną być nie może.

Przypatrując się rozwojowi odmian tego oddziału dosprawianów odmiennych, dojrzeć można w większéj części, bo wiele jest ułomnych, trzy przypadki połączone, jak u istotników, piąty, zawsze ze stosunnikiem. Piérwszy odpowiada przypadkowi mianującemu istotników […] Trzeci wreszcie jest ten, w którym dosprawian równa podobieństwo, albo daje podobieństwu piętno tożsamości, nazwiéjmy go równającym (coëquativus); — przybiera stosunniki: na, we, po, — np.: na wyż, w dłuż, po niemiecku.

Równający (przypadek) . Odmiana przysłówka przymiotniczego, trzeci jego przypadek.

[…] Rzeczowniki odmieniają się przez liczby i przypadki czworakim sposobem. Sposoby odmieniania nazywamy formami.

W języku więc ojczystym nauczyciel starać się powinien o to, aby uczniowie pojęli jasno znaczenie części mowy, przypadków, stopniowania, liczebników i ich podziału, zaimków i ich podziału, znaczenie osób, czasów, trybów [...].

O liczbach i przypadkach gramatycznych.

[Zygmunt Sawczyński] Wyjaśnia ona [etymologia] bowiem poniekąd tworzenie się wyrazów, a raczéj części w skład ich wchodzące: ich pierwiastki, źródłosłowy, końcówki, za pomocą których tworzą się różne odcienia wyrazów, wrostki między pierwiastkami, źródłosłowami a końcówkami wyrazy tworzącemi, zakończenia odmian przez przypadki, liczby, czasy, tryby i osoby, usiłując wykazać, jakie żywioły tkwią w tych końcówkach i co one pierwotnie znaczą.

Wiedzieć daléj należy, że się w staropolskiém formy tego imiesłowu samém -wans, -ans urobione znajdują i przez wszystkie rodzaje i przypadki odmieniają.

Przypadki poznają się głównie po słowie, daléj po przyimku, po pytaniu, a niektóre i po zakończeniu.

Ile jest przypadków? Język polski ma w obu liczbach po siedm spadków, którym od względów, jakie oznaczają, dano szczególne nazwy. a) Mianownik używa się na pytania kto? co? i oznacza istotę, o któréj się coś mówi, w zdaniu zwykle jest podmiotem […]. b) Dopełniacz kładzie się na pytania kogo? czego? czyj? i oznacza istotę, do któréj coś należy, albo od któréj coś pochodzi [...]; albo tę istotę, która chwilowo, częściowo, z pewném ograniczeniem lub przeczeniem doznaje działania [...]. c) Celownik kładzie się na pytania komu? czemu? i oznacza istotę, dla któréj coś się dzieje, która jest celem działania [...]. d) Biernik kładzie się na pytania kogo? co? [...] i oznacza istotę, która będąc w stanie biernym, nie działającym, przyjmuje na siebie działanie innéj istoty [...]. e) Wołacz używa się bez pytań i oznacza istotę, do któréj mówiemy, którą wołamy, wzywamy [...]. Narzędnik używa się na pytania kim? czém? oznacza istotę, będącą narzędziem działania lub stanu, t.j. taką istotę, przy pomocy któréj coś się stało, coś jest [...]. Narzędnik oznacza także istotę, która jest w przejściu z jednego stanu do drugiego w skutku działania podmiotu [...]. g) Miejscownik kładzie się zawsze z przyimkami na pytania: na kim? w kim? po kim? o kim? przy kim? na czém? w czém? o czém? przy czém? i oznacza istotę, kiedy ją uważamy jako miejsce lub czas, w którym lub przy którym, coś się znajduje, coś się dzieje [...]. Ten przypadek używa się tylko z przyimkiem, inne zaś oprócz mianownika i wołacza mogą się używać z przyimkiem lub bez przyimka.

Przymiotniki polskie odmieniają się przez rodzaje, liczby, przypadki i stopnie. Ze względu na trojaki rodzaj przymiotników, z któremi się używają, mają trojaki rodzaj i trojakie zakończenie […]. Stosownie do istotników przymiotniki mają siedm spadków i dwie liczby, stopni zaś jest trzy: równy, wyższy i najwyższy.

W każdej liczbie mamy w języku polskim siedm przypadków. Przypadki te poznajemy po pytaniach, na które każdy z nich odpowiada.

W języku polskim jest 7 przypadków, podług siedmiu pytań, które są jednakowe na każdy rodzaj i na każdą liczbę. Przypadek1. Mianujący: Kto? co? 2. Posiadający: do, od kogo? czego? czyj? 3. Dający: Komu? czemu? 4. Ulegający: Kogo? co? 5. Wołacz albo Wołający! 6. Narzędziowy: Kim? czém? z kim? z czém? 7. Przyimkowy: w, na, o, przy, po, Kim? czém?

Przymiotnik odmienia się przez: rodzaje, liczby, przypadki, stopnie i formy.

Casus Przypadek. [pp.]

Przypadki Casus. Najstosowniéj oznaczać je liczbami: pierwszy, drugi i t. d. [pp. 1, pp. 2 i t. d.]. Ablativus wypada nazywać ósmym [pp. 8]. szósty zaś oznaczałby Instrumentalis. (Nazywanie przypadków imionami obrazowymi nigdy dość trafnym być nie może, bo w naszym języku na przykład każdy przypadek niejednę służbę znaczeniową pełni. Najpomyślniéj jest, gdy w terminologii w ogóle można coś liczbami wyrażać: wówczas nikną wszelkie nieporozumienia, a do tego, co najważniejsza, odróżnianie przypadków liczbami ma u nas za sobą tradycyją i zwyczaj ogólny. Przecież wszystkie języki nazywają osoby w czasowaniu numerami dla czegoż byśmy mieli usuwać ten system z przypadkowania, skoro jest już utartym?) (s. 110).

[Przypis pod tekstem A. A. Kryńskiego (s. 110-111)]: „Co do oznaczania przypadków liczbami jestem zdania innego, aniżeli szanowny projektodawca. Wobec zmienionego w dziełach lingwistów po- (s. 110)//rządku dawnego przypadków na inny, nie odpowiadający używanemu i w naszych gramatykach, oznaczanie przypadków liczbami byłoby mniéj dogodnym i nieraz dawać by mogło powody do nieporozumień. Dosyć tu przypomniéć porządek przypadków np. u Miklosicha, gdzie przyp. 1 = nom., 2 = voc., 3 = acc., 4 = gen., 5. = dat., 6 = instr., 7 = loc.; widoczna więc niezgodność z systemem dawnym, od przyp. 2-go do 5 włącznie. Niesłusznie téż byłoby oznaczać liczbą 8 łaciński ablativus, skoro przypadek ten (w łacinie) miejsca 8-go z rzędu nie zajmuje. Nazwy specyalne przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik,… odpowiadające łacińskim: nominativus, genetivus, dativus, … pod każdym względem od nich nie gorsze, zabezpieczają od niedokładności w oznaczaniu i od wszelkiego zamieszania, tym bardziéj, że u nas w nauczaniu szkolnym od paru dziesiątków lat przyjęte, żadnéj niedogodności w praktyce nie przedstawiają. (Obszerniéj o tym w Bibl. warsz. 1880 III, w Rozbiorze gram. Małeckiego str. 17 i 18). – Z oznaczaniem osób w czasowaniu liczbami (1, 2, 3) rzecz inna: pod tym względem jesteśmy i pozostajemy w zgodzie z odwiecznym systemem wszystkich języków” (s. 111).

При именахъ существительныхъ должно замѣтить: родъ rodzaj, число liczbę, падежъ przypadek.

Stosunek czasownika, rzeczownika słownego lub przymiotnika do przypadka, wyrażającego dopełnienie, nazywa się rządem tegoż czasownika, rzeczownika słownego lub przymiotnika, czyli: dopełnienie jest zawsze rządzone, tj. ściśle zależne od jakiego czasownika, rzeczownika słownego lub przymiotnika.

§ 218. Język polski posiada 7 następujących przypadków: nominativus, genitivus, dativus, accusativus, vocativus, instrumentalis i localis — albo w porządku naturalniejszym: nominativus, vocativus, accusativus, dativus, instrumentalis i localis.

Celownik, a, lm. i [...] 2. gram. trzeci przypadek w deklinacji.

Odmiana, y, lm. y [...] 4. gram. zmienianie zakończeń wyrazów, przypadkowanie, deklinacja a. konjugacja, fleksja: Odmiana przez przypadki, liczby, rodzaje, osoby, czasy. O. przez stopnie = stopniowanie.

Przysłówki złożone pisać łącznie z przyimkami, o ile przyimek nie ma znaczenia rządzącego przypadkiem: s, z: skąd, stamtąd, zinąd [...] przenigdy, przecudnie. [...] Osobno, gdy odrębność przyimków jest bardziej odczuwana; bez: bez wątpienia, bez liku...

Przypadkowanie.

Rzeczowniki i przymiotniki polskie mają 7 przypadków (casos) [...]. Przypadkowanie rzeczowników portugalskich uskutecznia się za pomocą przyimków: de, a, por, em, które łącząc się z przedimkiem ulegają skróceniu, (ściągnieniu).

W polskim myśleniu językowym wykładniki stosunków międzywyrazowych i składniowych znajdują się albo na końcu wyrazu, jeżeli są z nim zrośnięte w jedną nierozdzielną całość morfologiczną (t.zw. «końcówki» deklinacyjne i koniugacyjne inclusive «zero»), albo są ruchome i ze swym tematem wymawianiowo nie złączone, zajmując zawsze miejsce przed tym tematem (t.zw. przyimki czyli prefiksy ruchome przy przypadkach imion), albo nareszcie są także ruchome, ale zarazem luźne, ta że mogą zajmować dowolne miejsce w stosunku do wyrazu, z którym są związane morfologiczno-semazjologicznie [...].

Przypadki. § 26. Już z tego, że rzeczowniki mogą być użyte w liczbie pojedyńczej i mnogiej, widzimy, że występują one w mowie nie w jednakowej zawsze postaci; obok postaci ojciec mamy postać ojcowie, obok wół—woły, kamień — kamienie; wróżka — wróżki, książka — książki, noc — noce; pole — pola, imię — imiona i t. p.

Przymiotnik więc w odmianie swej stosuje się do rzeczownika, czyli, jak się zwykle mówi: przymiotnik zgadza się ze swoim rzeczownikiem w rodzaju, liczbie i przypadku.

W 2 przypadku liczby mnogiej rzeczowników, kończących się na -ja po spółgłosce, piszemy końcówkę -yj,-ij, np. asocjacyj [...].

Takież y, i przed j, jak w końcówce 2 przyp. l. mn.

Przypadek: mianownik (nominativus), dopełniacz (genetivus), celownik (dativus), biernik (accusativus), wołacz (vocativus), narzędnik (instrumentalis), miejscownik (locativus).

Odmianę wyrazów przez przypadki nazywamy deklinacją.

Nazwy przypadków: 1. Mianownik, 2. dopełniacz, 3. celownik, 4. biernik, 5. wołacz, 6. narzędnik, 7. miejscownik. Skrócenia M. D. C. B. W. N. Mc.

Pn.-kaszubskie čłov'eką, krajniackie z mly'kam, góralskie s pane boge mają oczywiście k g pod wpływem innych przypadków.

Wszędzie indziej forma wspólna na wszystkie trzy przypadki.

W zakresie deklinacyj ustaliła się w każdym języku pewna liczba przypadków, różniących się poczęści formą (głównie końcówkami), poczęści zaś nie formą, ale tylko znaczeniem. Mamy to i w dzisiejszym języku polskim np. forma pani jest wspólna kilku przypadkom, różniącym się tylko funkcją czyli znaczeniem: dopiero ze zdania możemy wywnioskować, czy pani jest mianownikiem, czy też innym przypadkiem (np. dopełniaczem lub celownikiem).

Według deklinacyj odmieniają się imiona, imiesłowy i zaimki; według konjugacyj — czasowniki. Głównych deklinacyj jest dwie: imienna i zaimkowa z 7 przypadkami, które nazywamy: mianownik (M.), wołacz (W.), biernik (B.), dopełniacz (D.), celownik (C.), narzędnik (N.), miejscownik (Ms.). Liczby oznaczamy: pojedyncza (l. poj). mnoga (l. mn.), podwójna (l. podw.); rodzaje: męski (r. m.), żeński (r. ż.), nijaki (r. n.).

Zresztą w obu klasach w niektórych przypadkach (instr. sing. i w niektórych liczby mnogiej) nastąpiło prasłowiańskie skrócenie [...].

Język portugalski nie posiada odmiany czyli deklinacji (declinação). Do oddania przypadków (casos) polskiej deklinacji używa się przyimków, które się kładzie przed wyrazami; te zaś wcale się nie zmieniają, z wyjątkiem liczb.

Czy była kiedy forma ż. raza w N. sg. nie wiemy, choć, jak dziś, występuje ten wyraz w niektórych innych przypadkach np. pirwą razą Sul. 69 obok zwykłego wtórym razem tamże.

Do deklinacji wchodzą formy, wyrażające przypadki (mianownik, wołacz, biernik, dopełniacz, celownik, narzędnik, miejscownik), z któremi też się wiążą cechy rodzaju (męskiego, żeńskiego, nijakiego) i liczby (pojedyńczej, mnogiej, podwójnej); [...].

Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].

Declinatio — przypadkowanie, deklinacyja [...], casus nominativus — przypadek mianownik, genetivus — dopełniacz, dativus — celownik, accusativus — biernik, vocativus — wołacz, instrumentalis — narzędnik, localis — miescownik.