język praindoeuropejski

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Malin/1869
• ŁośFl/1923
• Dor/1958–1969

Jakkolwiek ani brzmienie spółgłoski, ani głos samogłoski nie jest żádnym ciałem, ciążącym ku środkowi ziemi, a następnie nie może się wáżyć ani na łóty, ani na funty itd ., jednakże odkąd obeznali się badácze języków jafeckich s sanskrytem, przyszli do tego przekonaniá, że nie tylko w praindyjskim języku, ale i w spokrewnionych z nim europejskich mniéj więcéj są jedne brzmieniá cięższe od drugich. Że ta názwa naukowá (terminus technicus) ciężkie głoski bierze się w znaczeniu przenośnym, samo się tedy przez się rozumié, a ta przenośniá ma swoję podobę w potocznych wyrażeniách [...].

1.Deklinacja. A. Deklinacja imion. § 3. Od najdawniejszych czasów (w języku praindoeuropejskim a potem w prasłowiańskim) wszystkie imiona t. j. rzeczowniki, przymiotniki i liczebniki oraz imiesłowy odmieniały się jednakowo; dopiero potem, na gruncie prasłowiańskim wytworzyła się nowa odmiana przymiotników, a jeszcze później — na gruncie polskim — odmiana szczególna liczebników. Nadto w języku polskim częściowo deklinacja zanikła: tak np. pewne imiesłowy stały się nieodmiennemi (chodząc, wziąwszy), także niektóre przymiotniki np. rad, zdrów, a wreszcie część rzeczowników nie odmienia się w liczbie poj. mianowicie zapożyczone nijakie na -um np. gimnazjum, liceum i t. d. W staropolszczyźnie często nie odmieniały się imiona własne, zwłaszcza hebrajskie [...]. Nie odmieniamy i dziś niektórych imion obcych np. Cantu, Tokjo.

Tę końcówkę możnaby wywieść z praie. -si [...].

Imiesłów bierny przeszły. § 86. W języku prasł. przybierał przyrostek -nъ lub -tъ (oba te przyrostki były także w języku praie.). Formy na -nъ tworzą się przedewszystkiem od tematów czasownikowych, do których składu wchodzi przyrostek -e- (z dawniejszego ě) i -a- przyczem e stosownie do praw fonetycznych przed twardem n wymienia się na a np. miedzian, chciano, a także (z -a- prasł.) brany, pisany, dany i t. d. Te imiesłowy więc tworzą się od tematów bezokolicznika: wiedzie-ć, bra-ć i t. d. Gdy temat bezokolicznika kończy się na spółgłoskę, wtedy w imiesłowie biernym czasu przeszłego do tematu przybywa przyrostek -e- (przed twardem n wymieniający się na -o-) [...].