forma osobowa czasownika

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Malin/1869
• Mał/1879
• Jes/1886
• Kras/1897
• Łoś II/1925
• Kl/1939
• Dor/1958–1969

[...] Atoli w języku polskim znajduje się pewná jilość słów czynnych, które w formach osobowych mogą odróżniać działanie ciągłe od działaniá urywkowego; dlá tego nazywámy je słowami ciągłemi. Takiemi są np. pise, ore, kołace, gɣizde, ƙłoszę, skáze, s których cztyry ostatnie mogą przybrać formę i znaczenie urywkowe, jako to: kołatá, gɣizdá, kłostá, skáká, lecz nigdy pisá, orá, ale koniecznie pise, ore, gdyż słowa te z jistoty swéj oznaczają czynność ciągłą a bynajmniéj urywkową.

[...] Wiémy téż już także, jiż końcówki bezosobowe łączą się s temátem już bezpośrednio, już za pośrednictwem spójek i, je, i że formy omówne słowa składają się z jimiesłowu przeszłego lub trybu bezokolicznego i s form osobowych i bezosobowych słowa posiłkowego [...].

Pierwsze z tych wszystkich orzeczeń (było, przyjechało, przyjedzie, upłynęło, nie rozumiało) są to formy nieosobowe, wyrażone przez liczbę pojed. i przez rodzaj nijaki. Drugie orzeczenia przeciwnie są osobowymi, w liczbie mnogiej położonymi formami (opowiadali, wystąpiły, wystąpią itd.).

For. osobowa.

byliśmy

byliście

byli

For. osob.

bylibyśmy

Orzeczenie czasownikowe odpowiada na pyt.: co robi podmiot? co się dzieje z podmiotem? i zgadza się (równie jak i łącznik) z podmiotem w osobie i liczbie, a jeżeli jest użyte w formie złożonej z imiesłowem na ł, —ła, —ło, lub z imiesłowem biernym na —ny, —ty, to w l. poj. i w rodzaju, a w l. mn. w formie (osobowej lub rzeczowej).

Przyrostki czasownikowe.

§ 281. Suf. -o-, -e- pni czasu teraźniejszego; stosunek o do e na zasadzie przegłosu; -o- z końcówką os. 1 l. p. i 3 l. mn. zlewa się w samogłoskę nosową, -e- występuje wyraźnie przed końcówkami innych form osobowych, przy czem poprzedzająca spółgłoska ulega zmiękczeniu: biorę — bierzesz, [...].