terminów gramatycznych online
przyimek pochodny
Język: polski
Cytaty
Przyimki pochodne są te, które od inszych wyrazów pochodzą: przeciw, od, przed, w, z, stąd pochodzą: przeciwko, ode, przede, we, ze i t. d.
Następujące przyimki (praepositio): [...] koło, około, naokoło, krom (kromia), okrom, prócz, oprócz, miasto, zamiast, wśród, pośród, wzdłuż, wprost, naprost, podług, podle, według, wedle, względem, blisko, bliżéj, najbliżéj, powyż, powyżéj, wzwyż, poniżéj, poniż, obok, poprzek, wewnątrz, zewnątrz, gwoli, wbrew. [...] Składają właściwie tylko pożyczone wyrazy. Są one częścią rzeczowniki, częścią przymiotniki rzeczownie wzięte (a między tymi i prócz = reliquus w najdawniejszym stanie języka), częścią na koniec przysłówki. Są to zatém nasze przyimki pochodne czyli raczej pomocnicze.
Pierwotnymi przyimkami nazywamy te, które mają tylko przyimkowe znaczenie i jako przyimki tylko używać się dadzą. Pochodne zaś są te, z których jedne mogą być częścią rzeczownikami, częścią rzeczownie użytymi przymiotnikami, częścią przysłówkami. Oprócz tych przyimków są jeszcze przyimki nierozłączne, tj. takie, które się nigdy osobno nie używają, lecz łączą się z wyrazami jako przybranki. Nierozłączne przyimki są: ob,prze,roz,pro,wy,wz(wez).
Oprócz wyżej wymienionych przyimków właściwych, pierwotnych, mamy dużo jeszcze przyimków niewłaściwych, pochodnych, utworzonych lub żywcem wziętych z przysłówków i rzeczowników.
Rozróżniamy mianowicie wśród przyimków: 1) Pierwotne, które już od najdawniejszych czasów miały znaczenie przyimków: bez, do, dla, od, u, ku, przez, przy, z, na, nad, po, pod, przed, o, w, za. 2. Pochodne, które nie były pierwotnie przyim- kami, lecz innemi częściami mowy, i dopiero z czasem nabrały znaczenia przyimków; np. koło, dokoła, około, naokoło, wokół, obok, wzglądem, wbrew, gwoli, między (starop. miedzy), wprost, krom, okrom, prócz, oprócz, zamiast, śród, wśród, pośród, wzdłuż, podług, według, podle, wedle, powyżej, poniżej, wpoprzek, wewnątrz, zewnątrz, wskutek, wobec.
Ze względu na pochodzenie rozróżniamy przyimki i spójniki pierwotne i pochodne. Pierwotne odziedziczyliśmy z odległej przeszłości i z pochodzenia ich nie zdajemy już sobie sprawy; natomiast w przyimkach i spójnikach pochodnych współczesna świadomość językowa mniej lub więcej silnie odgaduje jeszcze ich związek z innemi częściami mowy. Do przyimków pierwotnych należą takie, jak w, z, nad, pod, na, po, od, ku, bez, przez...; do pochodnych - takie, jak koło, około, dokoła, podług, według, wśród, pośród, poprzek, naprost, przeciw, naprzeciwko, dzięki, wskutek...