Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przyimek
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: przyim., przyimki, przyjimek, przyjimki
Język: polski
Dział: Morfologia, Składnia, Części mowy (współcześnie)
EJP 1991, 272 Definicja współczesna

Przyimek jest funkcjonalnie niesamodzielną częścią mowy, tworzącą jednostki składniowe w połączeniu z grupą imienną. Jego funkcja składniowa jest podobna do funkcji końcówek fleksyjnych przypadków zależnych: jest jednym z wykładników związków składniowych między częściami wypowiedzenia. [...].

Cytaty

Ant/1788, s. 35

Przypádkują się Rzeczowniki nie przez odmiane przypadków zakończenia, ale przez odmianę przyimków.

Ant/1788, s. 81

Przyimki niektóre są nieoddzielné od innych części mowy inné są oddzielné [...] Damy tu wiadomość o oddzielnych. Ta zaś wiadomość tym potrzebniéjszá jest, że Imiona w przypadkowaniach Angielskich nie odmieniają się, jak tylko przez przyimki. Co więc w innych językach czynią odmienné zakończenia Przypadków, abo Przedimków, to tu odmiana Przyimków tak dalece, że mówić można, że tyle jést u Anglików przypadków, ile Przyimków. Do tégo wprawienie się w należyté ich używanie przytrudniéjszé jest cudzoziemcóm.

Prz/1792, s. 16

Części mowy greckiey jest 8: Rodzaynik, Imię, Zaimek, Słowo, Imiesłów, Przysłowek, Przyimek i Spoynik.

Prz/1792, s. 248

Przyimki według różnych znaczeń z różnemi przypadkami imion łączone dzielą się na właściwe i niewłaściwe.

Szum/1809, s. 181

Nazywam Przedimkami a nie Przyimkami dlatego, że nazwisko Przyimek jest dwóznaczne, gdyż przy nie oznacza tego, żeby tylko przed, ale też że może i po imieniu stać, jak np. Przysłówek. Gdy zaś nazwisko Przedimek, nie ma żadnej dwóznaczności.

DwBg/1813, s. 3

Mowa Polská pospolicie się skłádá z ośmiu części, jakiémi są: Imié, Zaimek, Słowo, Imiésłów, Przyimek, Przy­słówek, Spojnik i Wykrzyknik.

DwBg/1813, s. 78

Złożoné z przyimku we lub ze wy­rzucają z tego przyimku e, np. we- sprzéć, zemléć: wsparł zmeł [...]

DwBg/1813, s. 94 Definicja

Przyimek, jest wyráz nieod­miénny, kładący się pospolicié przy imiéniu, żeby mu dopomógł do wyrażéniá jakiéj okoliczności, któréj sámo imié wyrazić nie może [...].

Prz/1816, s. 99

Wszak mowa podzielona jest dotąd na ośm części, od lat 30 w kontusiki Polskie ustrojonych, w kolei, jak następują: 1) Imię, 2) Zaimek, 3) Słowo, 4) Imiesłow, 5) Przysłowek, 6) Przyimek, 7) Spojnik, 8) Wykrzyknik.

Prz/1816, s. 100

Tylko tu o mianowkach części mowy słow kilka nadimienię. Nie dobra jest mianowka: zaimek, bo ta znaczy zajątek czyli zajęcie, jak wyimek, przyimek, znaczą wyjątek lub wyjęcie, przyjątek lub przyjęcie; a tu chciano nam wyobrazić część mowy, kładącą się za imię.

SkorM/1816, s. 31

Wistakhi, -- wi, przyimek, stati, stać [...].

SkorM/1816, s. 38

Przyimek (praepositio) upa bliska, sa z.

Gddk/1816, s. 148

Imiona własne Krolestw i Prowincyi kładą się w 4tym przypadku z Przyimkiem en, na przykład; Je demeure en Pologne. Mieszkam w Polszcze.

Gddk/1816, s. [218]

Praepositio. Przyimek.

Jak/1823, t. I, s. 31 Definicja

PRZYIMEK wyraża wzgląd rozmaity rzeczy jednych do drugich, czyli związek jakikolwiek pomiędzy rzeczami, np. Wieś przy rzece.

Jak/1823, t. I, s. 316 Definicja

Przyimki są części mowy nieodmienne kładącce się prawie zawsze przed Imionami, zkąd Przyimków wzięły nazwisko: wyrażają rozmaity względ, albo stosunek jednych rzeczy do drugich czyli jakim sposobem jedne rzeczy odnoszą się do drugich.

Mucz/1825, s. 25 (24-25)

Wszystkie wyrazy, składające mowę polską, dzielą się na dwa główne szeregi: piérwszy wyrazów odmiennych, drugi wyrazów nieodmiennych; a każdy szereg podziela się na cztéry części, z których każda ma własne nazwisko. Te nazwiska są następujące: w szeregu wyrazów odmiennych: 1) Imie, 2) Zaimek, 3) Słowo, 4) Imiesłów; w szeregu wyrazów nieodmiennych: 5) Przyimek, 6) Przysłówek, 7) Spójnik, 8) Wykrzyknik.

Mucz/1825, s. 79 Definicja

Żeby więc, przez zakończenie imienia nie mogące się wyrazić względy, w mowie oznaczyć można, użyto do tego nieodmiennych wyrazów, które przy różnych imion zakończeniach położone, nowe względy malują. Te wyrazy nazwano Przyimkami, że się najpospoliciéj przy imieniu kładą, dopomagając mu do wyrażenia jakiego względu czyli okoliczności.

Mucz/1825, s. 79

Każdy przyimek ma pewny dla siebie przeznaczony jeden przypadek; może mieć dwa, czasem trzy; ale w tych zdarzeniach, tenże sam przyimek inny coraz wzgląd wydaje.

Mucz/1825, s. 188

Drugi przypadek stoi [...]. 6) po przyimkach i przysłówkach, 2gim przypadkiem rządzących [...].

SkorM/1828, s. 37

Z przyimków प्र pra, अव ava प्रति prati, उत् ut', i z pierwiastka अच् acz', [...]

Rozp/1830, s. 204

Jedni chcą pisać s zamiast z, w tenczas, gdy ten przyimek ma odpowiadać łacińskiemu cum.

Rozp/1830, s. 415 Definicja

Przyimek z nie stanowiąc syllaby, musi łączyć się ściśle z głoskami, które spływają na swoją syllabę.

Bor/1830, s. 5

Mowa ludzka składa się z wyrazów. Wyrazy dzielą się na części mowy, a te są odmienne i nieodmienne. Odmienne 1. Rzeczownik [...] 2. Przymiotnik [....] 3. Zaimek [...] 4. Liczbownik [...] 5. Słowo [...] Imiosłów [...] 7. Przysłówek odmienny: pięknie, piękniej, najpiękniej, nieodmienny: nader, jeszcze, zgoła, Nieodmienne 8. Przyimek [...] 9. Spojnik [...], 10. Wykrzyknik.

Bor/1830, s. 73

Przyimek jest wyraz nieodmienny (str. 5.) kładzie się zawsze przed imieniem, a częstokroć i przed innemi częściami mowy. Niektóre Przyimki czasem przybierają e dla miłego brzmienia, jako bez, od, nad, pod, przez, w, z.

Marc/1833, s. 93

VI. CZĘŚĆ MOWY.

Przyimek.

Przyimek priewardys: wadynas dełto: jog prie wardu diadas, kt: na stole ant stału; przy boku prie szalies; kur, na, przy, ira prieżodźey o stoł, bok warday.

[Przyimek: nazywa się dlatego, że przed imieniem kładzie się: "na stole" ant stału; "przy boku" prie szalies, gdzie "na, przy" jest przyimkiem, a "stoł, bok" to imiona. ]
Rew/1845, s. 1-2

Główne warunki Szykowania wyrazów są: aby przymiotniki, imiesłowy, zaimki, słowa, nie zbyt odległe były od swoich rzeczowników [...]; nareszcie, aby wyrazy rządzone od rządzących, słowa od spójników, imiona rzeczowne od przyimków i t.p. nie były zbyt oddalone.

Rew/1845, s. 47 Definicja

Przyimek tak nazwany, że się kładzie przy imieniu dopomagając mu do wyrażenia różnych okoliczności, których ono ani swoją końcówką, ani odmianą przez przypadki wyrazić nie może: wynagradza zatem brak przypadków wyrażających rozmaite względy.

Desz/1846, s. 9 (8-9) Definicja

Po takiém wielkiém odkryciu jeszcze człowiek uważał położenie przedmiotów jednych względem drugich, stosunek bytności w czasie i przestrzeni np. rzeka płynie blisko góry, [...] wczora była pogoda, dziś deszcz, nieprzyjaciel napadł na nieprzyjaciela podczas snu itp. I tu pokazał się człowiek prawdziwym mędrcem, istotą ducha wyższego, bo stworzył wyrazy oderwanych pojęć od przedmiotów, stworzył wyrazy w grammatyce znane pod nazwą przysłówków i przyimków.

Desz/1846, s. 10

Z tych wszystkich części mowy wykrzyknik, przyimek i spójnik nazywają się w naszym języku nieodmiennemi, reszta zaś odmiennemi, ponieważ stosownie do względów myśli końcowym odmianom podlegają.

Desz/1846, s. 225 Definicja

Przyimki wielką posługę robią dla zrozumiałości mowy: bo wyrażają stosunek jednego przedmiotu do drugiego, ich położenie, dążenie i działanie wzajemne np. Jan jest lepszy od Piotra.

Br/1848, s. 28

Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.

Br/1848, s. 166 Definicja

Co to jest przyimek? [...] Jest to część mowy, która kładzie się przed wyrazem dla oznaczenia jego stosunku [...].

Such/1849, s. 20 Definicja

Przyimek znaczy jakiś wzgląd, którego przez samę Rzeczownika odmianę wyrazić nie można; np. na stole, pod stołem, przed stołem.

Such/1849, s. 164 Definicja

Przyimki wyrażają stosunki, w jakich się przedmioty względem siebie znajdują, a służą przeto do uzupełnienia przypadkowań; np. Uczeń chodzi do szkoły.

Ryk/1850, s. 135 Definicja

Przyimki są tak nazywane, że się pospolicie kładą przy imieniu lub zaimku, oznaczając względy między osobami, rzeczami i wyobrażeniami.

Ryk/1850, s. 196

Uważać należy przyimki w znaczeniu właściwém i przenośném. Używane pierwiastkowo w znaczeniu tylko właściwém np. my hand is on the table, moja ręka jest na stole, Edinburgh is near the sea, Edynburg jest blisko morza, i t. d. użyte późniéj zostały do wyrażania wszelkich względów jakie między wyobrażeniami zachodzić mogą, a zatém i tych, które my wyrażamy przez odmienne w każdym przypadku zakończenie rzeczowników. Stąd idzie że każdy niemal z angielskich przyimków rozmaicie się na polskie tłumaczy, jużto przez przypadki, jużto przez kilka odpowiadających mu przyimków.

Kurh/1852, s. 21

Zdania przysłówkowe mogą się także skracać za pomocą rzeczowników słównych z przyimkami za, po.

Kurh/1852, s. 67 (67-68) Definicja

Przyimki ze względu na ich główne znaczenie, dzielą się na: Oddalające (движетельные) [...] Zbliżające (установительные) wyrażające dokąd co się zbliża, lub gdzie się co kończy. [...] Przechodzące (переходные), wskazujące którędy co przechodzi. [...] Miejscowe (мѣстительные), wyrażające gdzie co się znajduje lub wykonywa.

Kurh/1852, s. 70

Stopnie wyższe rządzą przyp. 2gim z przyimkiem od. Np. Gołąb' bielszy od śniegu.

Kurh/1852, s. 74

Przy słowach dążliwych, a mianowicie z przyimka do złożonych, rzecz będąca celem dążenia, wyraża się 2gim przyp. z tymże przyim. albo téż bez niego.

Szt/1854, s. 8 Definicja

Przyimek, jest wyraz który kładzie się przed imionami wszelakiemi, rządząc ich przypadkami i przed innemi częściami mowy dopomagając im do wyrażenia rozmaitych okoliczności, np. przed domem, przy tobie, dokończyć, podziśdzień.

Szt/1854, s. 435-436 Definicja

Przyimek jest część mowy wcale nieodmienna, która się kładzie zwykle przy imionach wszelakich, dopomagając im do wyrażenia rozmaitych okoliczności, dlatego téż przyimki rządzą przypadkami imion wszelakich [...]. Przyimek sam przez siebie prawie nic nie znaczy, i dlatego sam nigdy nie bywa używany. [...] Że przyimek kładzie się zwykle przy imieniu stąd téż otrzymał swoje nazwisko.

Szt/1854, s. 436 Definicja

Przyimki są: właściwe i niewłaściwe, pojedyncze i złożone, pierwotne i pochodne.

Morz/1857, s. 50

Tak zwany przyimek gaśnie razem ze swoim przewódzcą — a właściwie jest on sługą trzech panów, bo czepia się w silném spojeniu, równie tak zwanego słowa, oraz przysłówka, niestosownie przeto otrzymał miano od jednego tylko naczelnika pochodzące.

Morz/1857, s. 378

Stosunnik .... Przyimek (praepositio).

Łaz/1861, s. 60 Definicja

Słówka: z, w, na, przed, wyrażające wzgląd czyli stosunek do rzeczy, nazywamy przyimkami.

Łaz/1861, s. 179

Przyimki uzupełniają odmianę imion przez przypadki, która na wyrażenie różnych względów nie jest dostateczną, dlatego wymagają po sobie pewnych przypadków czyli rządzą przypadkami […].

Łaz/1861, s. 179

Przyimki są czworakie: 1. Pierwotne […]. 2. Złożone […]. 3. Przysłówki użyte jako przyimki […]. 4. Rzeczowniki złożone z przyimkami, używające się już to jako przysłówkowe wyrażenia, już to jako przyimki […].

Mał/1863, s. 52 Definicja

Wyrazy jak u, na, przy, około itp., także nie mają same przez się żadnéj wyraźnéj myśli; otrzymują ją dopiéro, kiedy je przy imieniu jakiem położę, np. u ojca, na koniu, około kamienia. Stąd też nazwisko przyimków nadano takim partykułom.

Mał/1863, s. 257

§. 560. Mamy w polskiém następujące przyimki (praepositio): bez, do, od, dla, u, ku, przez, przy, z, na, nad, po, pod, przed, o, w, za, przeciw, naprzeciw, przeciwko, naprzeciwko, mimo, pomimo, miedzy, pomiędzy.

Malin/1869, s. 275

O nágłosach (Praefixa). Posługę nágłosów odbywają w językach jafeckiéj rodziny pospolicie tak zwane przyjimki, s których jedne kładą się także osobno przed pewnemi skłonnikami i nazywają się rozłącznemi, a takiemi są: bez, do, ku, nad, na, o, pre, po, prez, pod, pred, pri, prećiv, s, z, u, v; złączne zas przyjimki, t. j. takie, które nigdy się osobno w naszym języku nie używają, tylko jako nágłosy, są następujące: pa, pra, pro, pre, vy, vz, sq, su; oprócz tego przysłówek ɳe i u privativum.

Malin/1869, s. 302

W § 92 mówiliśmy o nágłosach wchodzących w skłád wyrazów złożonych, które po większéj części są przyjimkami; obecnie zaś rozwáżym rzeczowniki złożone, w których miejsce nágłosów zajmują piérwiástki i piérwotniki z jinnych części mowy, i jak takowe skłádają się ze sobą. 1. Niektóre s tych złożonych łączą się ze sobą bez spójki jako liczebniki: pół, np. półrólɳik [...], s których niektóre przyjmują pogłos k, jako to: półpanek [...]; albo téż przybiérają końcówkę e powstałą s kontrakcyji zakończeniá ije, a takie określają środek miejsca lub czasu przez piérwotnik oznaczonego [...].

Malin/1869, s. 637 Definicja

[...] Prijimƙi, któresmy juz poznali jako nágłosy vɦođące y skłád ɍezovɳikóv, pɍiⴅotɳikóy i słóv, dlá tego tak sę nazyyąją. jiz sę kładą pri jiⴅonaɦ tak ɍezovnyɦ, jak pɍiⴅotnyɦ, dopomágając jim do vyrazeɳá vzględóv i stosunkóv, do któryɦ oznazeɳá ɳe vystarzają koɳcóvki skłonɳikove.

Kam/1870, s. 10 Definicja

Przyimek jest najważniejszą częścią z pomiędzy nieodmiennych, bo stojąc przy imieniu wyraża stosunki zachodzące pomiędzy wyrazami, które przez samą zmianę końcówek imienia wyrazić by się nie dały.

Czep/1871–1872, s. 27 Definicja

Przyimek jest to wyraz nie używany oddzielnie, ale odnoszący się do istotnika, i dopomaga mu do wyrażenia pewnych względów myśli, których samemi przypadkami oddać nie można.

Lerc/1877, s. 73 Definicja

Przyimki są to wyrazy pomagające przypadkom rzeczownika do wyrażenia brakujących im względów, albo w złożonych wyrazach do nadania pewnych odcieni lub różnic w znaczeniu. Przyimki wyrażają stosunek, w jakim jaka rzecz względem innych rzeczy, albo względem jakiej czynności zostaje, jak np. przyimki u, na, pod, przed, około same przez się nic nie znaczą, lecz gdy powiem: u ojca, pod stołem, około szkoły, przed domem, przyimki te pewne znaczenie przybrały.

Lerc/1877, s. 74

Powtóre, używamy ich, aby oznaczyć stosunek w jakim rzecz jaka zostaje względem innej rzeczy lub względem jakiej czynności, i dlatego kładziemy je przed rzeczownikiem, lub jakiemkolwiek innem rzeczownie użytem imieniem, od czego otrzymały nazwę przyimków, np. książka na stole, kamień na polu, chmura nad ziemią, przed rokiem, od jutra.

Mał/1879, t. I, s. 160

Z głosek i syllab powstają wyrazy. [...] Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych CZĘŚCI MOWY. [...]

  1. przyimki (praepositio),
  2. spójniki (conjunctio),
  3. wykrzykniki (interjectio).
Mał/1879, t. I, s. 161 Definicja

Wyrazy jak u, na, przy, około itp., także nie mają same przez się żadnéj wyraźnéj myśli; otrzymują ją dopiéro, kiedy je przy imieniu jakiem położę, np. u ojca, na koniu, około kamienia. Stąd też nazwisko PRZYIMKÓW nadano takim partykułom.

Mał/1879, t. II, s. 331

§. 558. Mamy w polskiém następujące przyimki (praepositio):

  1. bez (beze), do, od (ode), dla, u.
Malecz/1882, s. 33

Uwaga. I tu dla ułatwienia i lepszego zrozumienia, można dodawać słowa, a do przyp. drugiego przyimki.

Malecz/1882, s. 51

Uwaga. Podane przyimki przy trybie bezokolicznym, służą do formowania słów dokonanych i takichże imiesłowów.

Malecz/1882, s. 63 Definicja

Przyimek jest część mowy nieodmienna, która kładzie się przy imieniu, zaimku lub imiesłowie, i służy do określenia jego względów, jakie samemi przypadkami, nie dadzą się oznaczyć.

Oż/1883, s. 69 Definicja

Pyt. A któreż są nie odmiennemi [częściami mowy]?

Odp. Następne: Przyjimki, że najczęściej kładą się przy jimionach, lub odnoszą się do nich.

2re Przysłówki, że przy słowach kładą się zwykle, lub przymiotnikach słowowych.

3cie Spójniki, spajające czyli łączące zdania i okresy, i czasem rozłączające takowe.

4te Wykrzykniki, że się wykrzykuje w strachu nagłym gniewie, radości, lub biedzie nagłej i t. d.

Oż/1883, s. 156 Definicja

Przyjimki należy stanowczo odróżniać od przysłówków, i nie mieszać w użyciu jich znaczenia. Jak przysłówki nieodstępnemi są od słów, wszędzie przed słowami się piszą; tak przyjimki nieodstępnemi są przed jimionami, to jest: rzeczownikami żywotnemi i nieżywotnemi, jakiekolwiek one noszą jimiona nazwiska lub nazwy, do wszystkich rodzajów, rzeczy i stanów też same służą.

Oż/1883, s. 156 Definicja

Mamy główne przyjimki najprzód z pojedyńczych głosek i głosówek powstałe, jako to: w, we, za, ze, z, s, po. Powtóre z dłuższych głosówek; Po trzecie ze słów posiłkowych dobrane Przykład z pojedyńczych: w domu, we, mnie, ze, mną, z domu, z tobą po tobie. Z dłuższych głosówek: Bez, np. bez chleba, bez soli, bez wody, bez ognia żyć nie można.

Oż/1883, s. 181

Przyjimek ten przyciskowo mocny ze, z, wykazuje różnicę z powolno syczącym słabszym s; gdzie się używa pierwszy ze i z, tam nie tylko są mocnemi wszystkie samogłoski, ale też i owe współgłoski; a przeciwnie słabszemi są przed któremi s się używa.

Jes/1886, s. 47 (46-47) Definicja

Wyrazy: do, bez, nad, oznaczają różne stosunki zachodzące już to między osobami lub rzeczami, już to między czynnością a osobą lub rzeczą; że zaś stoją zawsze przy imieniu (...do pracy, ...bez duszy, ...nad dziecięciem), nazywamy je przeto przyimkami (=przy-imię).

Grub/1891, s. 5-6

По значенію своему всѣ слова польскаго языка раздѣляются на 9 частей рѣчи: [...] 7. Предлогъ, przyimek. [...]

Uchw.AU/1891, s. 16

Przyimek z (cum, ex) pisze się zawsze przez z, z tobą, z kieszeni.

Uchw.AU/1891, s. 22

[Antoni Małecki] Ponieważ więc na linii zapisanej pozostawiona być powinna przynajmniej jedna cała zgłoska, dlatego przyjęto też za zasadę, nie zostawiać na końcu zapisanego wiersza i przyimków w, z, np. w- Krakowie, z- Poznania, gdyż to nie są zgłoski; ale się pisze: w Krakowie, z Poznania i. t. d. Chyba że wypadnie powiedzieć we, ze, wtedy można dzielić przyimek od rzeczownika, np. we- Lwowie, ze- Lwowa.

Uchw.AU/1891, s. 23

a) Razem piszą się przysłówki złożone z przyimka i z wyrazu, który α) sam dla siebie już dziś nie jest używany, n. p. skąd, stamtąd, skądinąd; β) albo sam dla siebie co innego znaczy niż w złożeniu: n. p. nakoniec, a na koniec noża.

Uchw.AU/1891, s. 34

Przyimek bez, roz zachowuje zawsze z: bezdrożny, bezpieczny [...].

Kr/1897, s. 338

Przyimki i spójniki złożone piszą się łącznie; np. Przyimki: około, wokoło, dokoła, naokoło...

Król/1907, s. 33

Przysłówki złożone pisać łącznie z przyimkami, o ile przyimek nie ma znaczenia rządzącego przypadkiem: s, z: skąd, stamtąd, zinąd [...] przenigdy, przecudnie. [...] Osobno, gdy odrębność przyimków jest bardziej odczuwana; bez: bez wątpienia, bez liku [...]..

Lor/1907, s. 132 Definicja

Przyimki (preposições) są części mowy, którem wyrażają, w jakim stosunku pozostają do siebie osoby lub rzeczy. Najgłówniejsze przyimki są:

A, oznacza: do (vou a Porto Alegre, idę do P. A .), w (chegar a tempo, przyjść w czas), po (a mil reis, po milrejsie) i t. d. [...].

Kr/1917, s. 11

Otóż według znaczenia, t. j. ze względu na to, co oznaczają oddzielne wyrazy, rozróżniamy w języku polskim dziewięć grup wyrazów czyli części mowy: rzeczowniki, przymiotniki, zaimki, liczebniki, słowa czyli czasowniki, przysłówki, przyimki, spójniki i wykrzykniki.

Kr/1917, s. 38 Definicja

Przyimek określa dokładnie stosunek między jednym przedmiotem a drugim. Naprzykład stosunek między domem a lasem może być rozmaity: dom za lasem, dom przed lasem, dom w lesie, dom pod lasem itd.;

Łoś/1918, s. 107

Przyimek z w roli prefiksu pisać wedle wymowy: z lub s, np. zbawić.

Kon/1920, s. 69 Definicja

Wyrazy: na, przy oznaczają, w jakim stosunku pozostaje lampa do stołu i uczeń do stołu; Lampa stoi na stole, uczeń siedzi przy stole.

Części mowy, które wyrażają, w jakim stosunku pozostają do siebie osoby lub rzeczy, nazywają się przyimki.

PolTerm/1921, s. 90

Przyimek. – Spójnik. – Partykuła. (wyrazek). – Wykrzyknik.

Król/1922, s. 13 Definicja

Przyimki. Są to wyrazy nieodmienne, oznaczające związek między wyrazami (przy, po, na, w, o, przed, za, obok...)

Szob/1923, s. 111 Definicja

Przyimki są to takie wyrazy niesamodzielne, które łączą niejednorodne części zdania lub wyrażenia, określają przeto związki podrzędne, zachodzące między wyrazami samodzielnemi. Nap. Wejście do ogrodu było otwarte.

Benni/1923, s. 47

Zauważyć należy, że przyimki: w, z, bez, nad, pod, od, przed, przez i w wymowie warszawskiej, łącząc się z półotwartemi i otwartemi głoskami wyrazów następujących, zachowują swój dźwięczny wygłos.

Nitsch/1923, s. 449

Najmniej ich na Mazowszu, gdzie stanowczo zwyciężył związek z nowemi przyimkami z. od.

Rozw/1923, s. 110

W dalszym ciągu, na gruncie poszczególnych języków, ta fakultatywność wywołała występowanie tego elementu wokalicznego jako głoski drugorzędnej w wypadkach jak ogień okien, ros. o'goń, o'kon itd., albo w traktowaniu przyimków bez vъz iz itd. na podobieństwo ot(ъ), nada itd.

Rozw/1923, s. 116

Przyimki tworząc całość ze swym przypadkiem podlegają tym samym normom i w dawniejszym języku, podobnie jak w starej czeszczyźnie, mają»ruchome«e, gdy w zgłosce rdzennej imienia było słabe jer, i na odwrót, nie mają samogłoski, jeżeli zgłoska rdzenna imienia ma pełną samogłoskę.

ZwO/1924, s. 11

Język portugalski ma dziesięć [sic!] części mowy, i to: rzeczownik (substantivo), przymiotnik (adjectivo), zaimek (pronone), czasownik (verbo), przysłówek (adverbio), przyimek (preposição), spójnik (conjuncção), wykrzyknik (interjeição).

ZwO/1924, s. 68 Definicja

Przyimki (Preposições).

Są to wyrazy, które łączą słowa między sobą, wyrażając w jakim stosunku do siebie pozostają osoby lub rzeczy. Najgłówniejsze są:

a (do, w) n. p.: vou a Rio Negro (idę, jadę do Rio Negro) [...];

ante (przed); ante o altar (przed ołtarzem).

Gaert/1927, s. 96 Definicja

★Przyimki, wyrazy określające stosunki między wyrazami samodzielnemi.

Gaert/1927, s. 105 Definicja

II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy): A. Wyrazy ★samodzielne: 1. imiona (nomina): a) ★rzeczownik (substantivum), b) ★przymiotnik (adiectivum), c) ★liczebnik (numerale); [...] B. Wyrazy ★niesamodzielne: 1) ★przyimek (praepositio); 2) ★spójnik (coniunctio); 3) ★wyrazki, ★partykuły.

Kl/1939, s. 81 Definicja

Przyimkiemnazywa się wyraz nieodmienny, stanowiący składniowo nierozdzielną całość znaczeniową z rzeczownikiem lub zaimkiem rzeczownym.

Kor/1961, s. 42

Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].

Nomen substantivum proprium — imię rzeczowne [...]; verbum — słowo, adverbium — przysłówek, praepositio — przyimek, przełożenie (t. 1, przyp.), coniunctio — spójnik, interiectio — wykrzyknik.

Powiązane terminy