Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

sposób tryb

Język: polski

Cytaty

Konjugacya słow jest złożona ze czterech części, to jest sposobow, czásow, osob, i liczby.

Sposob jest termin Gramátycki, ktorego záżywają żeby znáć jákim sposobem może co czynić [...]. Sposoby zowią się.

Skazujący, rozkazujący, żądający, przyłączájący, niedeterminujący, lub nieograniczony.

Indicativus, imperativus, optativus, subjunctivus, infinitivus.

Indicatif, impératif, optatif, subjonctif, infinitif.

Sposób po Fr. le mode jest przymiot, przes który sie wyraża, czyli słowo po prostu co znáczy, czyli z jáką kóndicją, álbo przyłączęnięm. Po prostu znaczy skázując, roskázując, álbo niedeterminując. Zkąd nástáje sposób skázujący, roskázujący, i nieskóńczóny.

Sposoby, czasy, Osoby, liczba. P. Co są sposoby i wiele się ich liczy? O. Sa kształty rożnego wyrażania tej części mowy, ktora się nazywa Słowem, po Łacinie Verbum; à że te wyrażenia czworakie są, cztery też naznaczają się sposobow: Skazujący, Roskazujący, Złączający, i Nieograniczony [...].

P. Co się uważać powinno koło werbow? O. Te cztery rzeczy: sposob, czas, osoba, liczba, o ktorych się już namieniło przed samą Ortografią, tu jednak dostateczniej wykłada się.

P. Co postrzegamy w Czynosłowach, gdy je Sposobiemy? O. Postrzegamy Liczbę (nombres); Osoby (personnes); Czasy (temps), i Sposoby (modes).

P. Co to jest Sposob w Czynosłowach? O. Są to rożne zakończenia albo Zagięcia (inflexions) ostatnich Syllab; dla wyrażenia rożnych kształtow w Czynosłowach twierdzenia albo znaczenia.

Sposobów jest trzy (Modi tres): Skazujący (indicativus), пишу piszę [...] Roskazujący (imperativus), пиши pisz [...] Nieskończony (infinitivus), писать pisać [...] Ządającego (optativus) i złączającego (et coniunctivus) Sposobow w Rossyjskim języku osobliwych nie ma; lecz zamiast onych używają Skazujący z przydaniem łączeń (conjunctionem) koгдабы gdyby, дабы oby, естьли jeśli, буде bądź dajmy to, i innych.

[Наклонения суть три: изъявительное — пишу, принесу, я читалъ; повелительное — пиши, принеси, читай; неокончательное — писать, принести, читать; желательного и сослагательного наклонений в российском языке особливых нет, но вместо оных употребляют изъявительное с приложением союзов: когдабы, дабы, есть ли, буде и проч. (Łomonosow § 267).]

Słowa Rossyjskie sprzęgają się (coniugantur) przez sposoby (modos), czasy (tempora), liczby (numeros), osoby (personas) i rodzaje (et genera).

Tryby. Według sposobu, w jaki wyrażamy czynność lub stan przedmiotu, rozróżniamy w języku polskim cztery tryby czyli sposoby.