Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

czas

Hasło w cytatach: czasy
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
  • O formach gramatycznych. Zakończenie trybu rozkazującego (F. Bentkowski): Rozp/1830
  • O słowie: Mroz/1822
  • Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
EJO 1999, 97 Definicja współczesna

Czas. Kategoria gramatyczna czasownika, prymarnie wyrażająca stosunek czasowy momentu zdarzenia, o którym mowa w zdaniu, do chwili mówienia, sekundarnie używana także do wyrażenia modalności.

Cytaty

Słowa Samskrytskie czasują się przez tryby, osoby, liczby, rodzaje, czasy czyli klassy i głosy (voces).

Czasów czyli klass albo istotnych form czasowania jest dziesięć [...].

W Słowach odróżniamy: osoby, czytam, czytasz, czyta; liczby, czyta, czytają; czasy, czyta, czytał; i tryby, czytasz, czytaj, czytałbym, czytać. Od Słów formują się: Imiesłowy, czytający, czytany, i Rzeczowniki Słowne, czytanie. Czasować Słowo jest wymieniać jego czasy, osoby, tryby i t. d.

Rozważywszy jednak tworzenie się naszych czasów, okazuje się widocznie, że tryb rozkazujący w ogóle tworzy się z trzeciéj osoby liczby pojedynczéj czasu teraźniejszego słów niedokonanych, a czasu przyszłego słów dokonanych, w piérwszéj i drugiéj formie dodając głoskę j, jako to: kocha, da, otwiera; kochaj, daj, otwieraj.