czas przeszły dokonany

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Szum/1809
• SkorM/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Bor/1830
• Marc/1833
• Rew/1845
• Such/1849
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Jes/1886
• Lor/1907
• Kon/1920
• ZwO/1924
• Gaert/1927

Czas przeszły w polskim języku jest albo dokonany (perfectum), gdy od słowa dokonanego pochodzi, np. dać, dałem, albo też niedokonany (imperfectum), gdy od słowa niedokonanego pochodzi, np. pisać, pisałem.

Czasów czyli klass albo istotnych form czasowania jest dziesięć, to jest: [...] 5^o. dokonany (perfect) [...].

Klassa V. czas przeszły dokonany.

Czas przeszły niedokonany i czas zaprzeszły nazywają się też czasami względnymi, gdyż one się same nie używają, ale zawsze odnoszą się do czasu przeszłego dokonanego, czy wyraźnie położonego, czyli w myśli dopełnić się mającego.

Czas przeszły. W tém tylko słowie używa się ten czas za niedokonany i dokonany, zawsze zaś, i we wszystkich słowach, rodzajowny. r. m. (Ja) byłem.

Żodźéy tur atmaynas; per czesus (przez czasy,) kuriu ira kiatury tykry: kt: (Czas teraźnieyszy) [...]. (Czas przeszły dokonany) czesas perejas pabaygtas, kt. byłem buwau.

Kaypo cze padety czesay ateynanty, ira tykrays, arba pewnays (czas przyszły pewny) teyp tos pabaygos ant-łem, ira tay czesay pereja tykry, (czas przeszły dokonany) kurie pryima tas wisas pirmutynias literas, kokias czesay ateynanty tur, kt: C. przy: Schowam pakawosiu. C. prze: dok: Schowałem pakawoiau.

NB. Spójniki: żeby, aby, gdyby, bogdajby, tworzą tryb życzący, którego właściwie nie mamy w polskim języku [...]; jak życzącego, bo oba składają się ze spójników, z tą atoli różnicą, że spójnik: żebym, abym, gdybym, i t. d. kładziemy przed czasem przeszłym niedokonanym, lub dokonanym trybu oznajmującego, osoby 3ciéj, liczby pojedynczéj lub mnogiéj, jak np. Błagał, błagali, ubłagał, ubłagali.

Czas przeszły dokonany. I can (may) have had, mogłem mieć. i t. d..

Stąd wynika, że gdy z pomiędzy dwóch czynności przeszłych, jedna wprzód się wykonywa niż druga, natenczas piérwsza z nich w polskim języku dostatecznie wyraża się czasem przeszłym dokonanym. W innych językach jest na to oddzielna słów forma, zwana czasem zaprzeszłym.

Czas dokonany przeszły czasowników zwrotno-zaimkowych przybiera końcówkę imiesłowu biernego, np. Nędza, która z niezliczonemi spiknęła się chorobami=nędza z niezliczonemi spikniona choroby […].

Starosłowiański aoryst zastępujemy w naszym języku pospolicie formą omówną czasu przeszłego dokonanego, starosłowiański zaś niedokonany formą omówną czasu przeszłego niedokonanego lub częstotliwego, które się składają z jimiesłowu przeszłego i s czasu teraźniejszego słowa posiłkowego być.

[...] Tryb oznajmujący (modus indicativus) jak w całéj jafeckiéj rodzinie językowéj, tak i w naszym języku nie má żádnego sobie włáściwego znamieniá, jak tego dowodzą wszystkie formy osobowe gramatycznych czasów, náleżących do trybu oznajmującego, o jakich już była mowa w poprzedzających paragrafach, a takiemi są: a) Czas teraźniejszy niedokonany [...]. b) Czas teraźniejszy częstotliwy [...]. c) Czas przeszły niedokonany [...]. d) Czas przeszły częstotliwy [...]. e) Czas przeszły dokonany [...]. f) Czas zaprzeszły niedokonany [...]. g) Czas zaprzeszły dokonany [...]. h) Czas zaprzeszły częstotliwy, (rzadko używany) [...]. i) Czas przyszły niedokonany [...]. k) Czas przyszły częstotliwy [...]. l) Czas przyszły dokonany [...].

Czas przeszły: { a) niedokon: mówiłem, b) częstotl: mawiałem, c) dokon: zmówiłem.

Czas przeszły dokonany (tempo pretérito perfeito) ma następujące zakończenia [...].

Czasy, tryby, imiesłowy i t. d., utworzone od czasowników dokonanych, nazywają się dokonane.

Czasy, tryby, imiesłowy i t. d., utworzone od czasowników niedokonanych, nazywają się niedokonane.

Mówimy zatem zwykle: czas przeszły niedokonany (chwaliłem), czas przeszły dokonany (pochwaliłem), czas przyszły niedokonany (będę chwalił), czas przyszły dokonany (pochwalę), bezokolicznik niedokonany (chwalić), bezokolicznik dokonany (pochwalić) i t. d.

Tryb oznajmujący

(Modo indicativo)

Czas teraźniejszy (Presente) [...]

Czas przeszły dokonany (Preterito perfeito) || Czas przyszły (Futuro)

★Czas (tempus) forma czasownika, wyrażająca stosunek chwili czynności do chwili mówienia lub do chwili innej czynności. Ze względu na stosunek czynności do chwili mówienia rozróżniamy czas: ★teraźniejszy (praesens); ★przeszły (praeteritum): a) niedokonany (imperfectum), b) dokonany (perfectum), c) nieokreślony (aoristus), d) ★zaprzeszły (plusquamperfectum).