terminów gramatycznych online
przyrostek końcówka?
Język: polski
Cytaty
Wszystkié przyrostki (enclytica) piszę się cięgło ze swoim wyrazém , np. jużem, byłbym [...]
TRYB ŁĄCZĄCY Znaczy twierdzenie zależące jeszcze od innego słowa połączonego jakim spojnikiem: np. chciałeś bym był znany i t. d. Wyraża on się zwyczajnie przez Czas przeszły słów niedokonanych i dokonanych, nie mniej i Zaprzeszły, ale nie w słowie Być. Tryb ten nie czasuje się z Pytaniem. Bez Przyrostni rzadko się kiedy używa. Wchodzi weń tylko spojnik by. r. m. By byłem znany, nym [...] z Przyrostnią Gdy spojnik by poprzedza słowo z jego przyrostkami. r. m. By-m był znany abo znanym.
Przyrostki: m albo em, ś albo eś, śmy albo eśmy, ście albo eście, uważać się powinny za skrócenia wyrazów: jestem jesteś, jesteśmy jesteście, zamiast których nawet często się kładą np. jam spokojny, tyś spokojny, myśmy spokojni, wyście spokojni, zamiast jestem spokojny, it.d. Często wszakże w użyciu tych przyrostków nie zachodzi skrócenie, ale tylko przekład zgłosek końcowych, które odrywają się od jednego wyrazu, a do drugiego się przydają np. myśmy byli, wyście byli, zamiast my byliśmy, wy byliście; wszakem był u ciebie zamiast wszak byłem.
Przyrostek ś albo eś łącząc się z wyrazami: kto, co, czyj, który, jaki, jako nadaje im zwykle znaczenie niepewności, np. ktoś tam przyszedł, i jakicheś książek naniósł? tu mowa o nieznajomym człowieku i nieznanych książkach. Co innego gdy mówimy z zapytaniem: ktoś ty jest? jakicheś ty książek naniósł? zamiast kto jesteś, jakich książek naniosłeś? tu nie zachodzi zmiana znaczenia w wyrazach kto, jakich, ale tylko przekład końcówki eś, która oderwana od jesteś, naniosłeś, i przeniesiona do innych wyrazów przyrostkiem się staje.
Nie trzeba brać ś, eś, za dwa osobne przyrostki, bo tu podręczne e wtrącone bywa przed ś jedynie dla łatwiejszego wymawiania wyrazu przybiérającego ś np. jakicheś zamiast jakichś, z kimeś zamiast z kimś. Mówi się także jakichsiś, z kimsiś, gdzie siś używa się zamiast eś.
§. 321. Zakończenia albo przyrostki znajdujemy: w wyrazie bezokolicznym, w imiesłowach, i w odmianie słowa przez osoby i liczby. §. 322. Wyraz bezokoliczny ma przyrostek ć, który się przyczepia bezpośrednio do źródłosłowu; np. kara-ć, chwali-ć.
Ale daleko częściej zdarza się, że odkrycie źródłosłowu sprawia niejakie trudności. Po opuszczeniu bowiem przyrostków końcowych, w danym czasowniku, otrzymujemy niekiedy w jednym czasie zupełnie co innego, jak w drugim i trzecim. Weźmy np. formy siedzę — siedź — siedzieć — siedział. Tu po odtrąceniu zakończeń itd. coraz w innej postaci się źródłosłów pojawia; raz zdaje się to być siedź albo sied, to znowu siedzie, to wreszcie siedzia.
Nazywamy końcówkami i przyrostkami te zmienne cząstki w składzie naszych form konjugacyjnych, które sam ich koniec stanowią (wstawki przeciwnie znajdują miejsce pośrednie - między nimi a tematem.
§ 70. Przypatrzmy się raz jeszcze umieszczonym powyżej przykładom stopniowania przymiotników, a obaczymy, że stopień wyższy tworzy się od tematu przymiotnika za dodaniem końcówki (przyrostka) szy lub ejszy, np. słab-szy, ściśl-ejszy. Stopień najwyższy tworzy się tak samo, tylko na początku wyrazu dodajemy jeszcze tak zwany przedrostek naj, np. naj-słab-szy, naj-ściśl-ejszy.