Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

species
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: species nominum
Język: łaciński
Dział: Morfologia (współcześnie)

Cytaty

DonCul/1560, s. [48] Definicja

Formae verborum quot sunt? Quatuor. Quae? Perfecta, ut lego: Meditativa, ut lecturio: Frequentativa, ut lectito. Inchoativa, ut servesco, calesco. Forma, id est, species Kształt álbo położenie, álbo włásność.

DonCul/1560, s. [49] Definicja

Quomodo differunt forma et species? Nihil. Nam forma nihil aliud est quam species, id est, origo verbi, an scilicet verbum sit primitivum vel derivativum, perfectum vel imperfectum, id est, suae an alienae originis. Quid est ergo forma? Est diversa verborum species.

[Czym różnią się forma i postać? Niczym, ponieważ forma nie jest niczym innym niż postać, to znaczy źródłem czasownika, mianowicie czy czasownik jest pierwotny czy derywowany, doskonały czy niedoskonały, to jest, czy jest własnego czy obcego źródła. Co to jest forma? To różna postać czasowników.]
Mora/1592, s. 125 H7r [129] Definicja

Quid est Species? Species est derivativae dictionis a primitiva discretio et distinctio. Ut Ferrum, [żelazo], ferreus, [żelazny.]

[Czym jest postać? Postać to rozróżnienie słów derywowanych od pierwotnych.]
Mora/1592, s. 131 I2r [135] Definicja

Quid est Species Pronominis? Origo et forma, qua unum quodque suae aut alienae originis esse cognoscitur.

[Co to jest postać zaimka? Źródło i forma za pomocą której można poznać, czy dany zaimek jest swojego czy obcego pochodzenia.]
Mora/1592, s. 160 K8v [164] Definicja

Quid est Species? Est ipsa Forma Verbi, ostendens an id nullius, vel alicuius sit originis. Quot sunt Species Verborum? Duae: Primitiva et Derivativa.

[Co to jest postać? To sama forma czasownika, pokazująca czy jest pochodzi on z jakiegoś źródła, czy z żadnego. Ile jest postaci czasownika? Dwie: pierwotna i derywowana.]
UrsMeth/1592 (1998), s. 84 (G-65)

Sic declinantur. Acies Ostrość. Facies Twarz. Species Postać, Wid. Wiśniewska 1998, 65: Gramatyka. W podręczniku znajdujemy terminy: czas 122, ćcionka (litera) 121, droga (methodus) 151, dwugłośnik (dyphtongus) 127, imię 141, głośnik (vocalis) 310, kropka, punkt 127, odmiana (paradigma) 194, osoba 141, oznaczenie 193, postać, wid (species) 84, prawidła (canon) 143, przedłogi (praepositio) 185, przymiot, przypadek (accidens) 175, rod, rodzaj (genus) 172, słowo (dictio) 144, sposob, prawidło (canon) 184, wspułgłośnik (consonans) 310, zbieranka, złoż (sylaba) B 147.

Don/1649, s. [118] Definicja

Quid est Species? Est primitivae dictionis et derivativae distinctio. Species nominum quot sunt? Duae. Primitiva et derivativa. Quid est Primitiva? Quae ab alio nullo derivatur, ut aurum, ferrum. Derivativa quid est? Quae à primitiva deducitur, ut aureus, ferreus, a, um.

[Czym jest postać? Jest rozróżnieniem słów pierwotnych i derywowanych. Ile jest postaci imion? Dwie. Pierwotna i derywowana. Co to jest [postać] pierwotna? To taka, który nie jest derywowana od niczego innego, jak aurum, ferrum. Co to jest [postać] derywowana? To taka, która derywowana jest od pierowtnej, jak aureus, ferreus, a, um. ]
Don/1649, s. [124] Definicja

Quid est forma? Est diversa verborum Species. Quot sunt ergo formae seu species verborum? Duae. Primitiva et derivativa. Quomodo differunt forma et species? Nihil, nam forma nihil aliud est quam species, id est origo verbi, an scilicet verbum sit primitivum vel derivativum, perfectum vel imperfectum, id est, suae an alienae originis.

[Co to jest forma? To różna postać czasowników. Ile jest więc form lub postaci czasowników? Dwie. Pierwotna i derywowana. Czym różnią się forma i postać? Niczym, ponieważ forma nie jest niczym innym niż postać, to znaczy źródłem czasownika, mianowicie czy czasownik jest pierwotny czy derywowany, doskonały czy niedoskonały, to jest, czy jest własnego czy obcego źródła. ]
Gut/1668, s. 5

Wie viel Zufälle (Accidentia) hat das Nennwort? Acht, 1. die Aenderung (Motionem) Ruszánie. 2. die Ergrösserung (Comparationem) Przyrownywánie. 3. das Geschlecht (Genus) Rodzay. 4. die Zahl (Numerum) Licżba. 5. die Gestalt (Figuram) Wyobráżenie. 6. die Zahlendung (Casus) Spadki. 7. die Abwandelung (Declinationem) Staczánie und 8. das Herkommen (Speciem) Początek.

Gut/1669, s. 36

Das Herkommen [Species] Pocżątek.

Woy/1690, s. 5

Accidentia Nominis vulgo numerantur octo: Motio, Genus, Comparatio, Numerus, Casus, Declinatio, Figura, Species.

Raph/1698, s. 37

Die Species Nominum ist zweyerley: Primitiva, als kon, szkoła, &c. und Derivativa, als konski, szkolny &c.

Raph/1698, s. 43

Von dem Pronomine. Bey einem Pronomine sind 8. Stücke zu mercken. Species, Significatio, Genus, Figura, Persona, Numerus, Casus, Declinatio.

[Przy zaimku trzeba zwrócić uwagę na osiem kategorii: species, significatio, genus, figura, persona, numerus, casus, declinatio]
Raph/1698, s. 47

Bey dem Verbo Personali sind achterley zu mercken: Genus, Conjugatio, Modus, Tempus, Numerus, Persona, Figura, Species.

[Przy czasowniku osobowym należy zwrócić uwagę na osiem rzeczy: genus, conjugatio, modus, tempus, numerus, persona, figura, species.]
Raph/1698, s. 48

Zwey Species, Primitivá, als: czytam, piszę &c. Derivativa, als: Czytywam, pisywam &c.

Cell/1725, s. 3

Tákowe słowká są znowu, względem Figur, álbo Simplicia, proste, sáme przez się, jáko: Gravis, Disco: álbo Composita, złożone, jáko, Praegravis, Addisco, Deinde: álbo też, in Verbis są Decomposita, Sowito złożone, jáko recognosco, superaddo. Znowu, są też niektore względem Speciem, Primitiwa, Począteczne, jako: Homo, Laus, Prope, inne záś są Derivativa, skądinąd pochodzące, jáko: Humanus, Laudabilis, Propinquus.

Kop/1778, t. I, s. 84

Náuká o Figurách jest i trudna i potrzébna. Trudność náuki o Figurách, pochodzi 1. z wiélości názwisk, á tych cudzoziemskich, które są nádáne ták szczególnym Figurom, jáko też ich Gátunkom i Rodzájom (Figuris, in Individuo, in Specie, in Genere). [...] 3. Z subtélnej różnicé która między jedną a drugą Figurą, między jédnym á drugim Gátunkiem lub Rodzájem záchodzi. [...] gdy się w niej tráfi jáka Figurá.

Don/1795, s. [6] Definicja

Species sunt duae, kształtow jest dwa, primitiva, ut ferrum, początkowy jako żelazo, derivativa, ut ferreus, pochodzący jako żelazny.

Don/1795, s. [23]

Accidentia in adverbio sunt tria. Przypadkow w przysłowiach jest trzy, Figura, Wyobrażenie, Species Kształt, et Comparatio, i Przyrownanie.

Kras/1897, s. 173

[…] GENITIVUS. (2. przypadek) […]. Polski drugi przypadek jest zastępcą dwóch różnych przypadków aryjskich: genitiva i ablativa, i dlatego ma dwa różne znaczenia. a) Drugi przypadek w znaczeniu genitiva. […] Właściwe i pierwotne znaczenie genitiva polega na tym, że wyraża pojęcie ogólniejsze względem pojęcia szczegółowego (genus względem species) [...].

Powiązane terminy