terminów gramatycznych online
zdanie rozkazujące
Język: polski
- Nauka o zdaniu: Kl/1939
- O składni: Ryk/1850
- Składnia: Kurh/1852
- Słowniczek: Gaert/1927
Zdanie żądające (rozkazujące). Jedna z odmian zdań wyróżnianych ze względny na intencję mówiącego [...], służąca do domagania się spełnienia rozkazu, prośby, nakazu, zachęty, rady itp.
Cytaty
Zdanie jestto szereg wyrazów tak ułożonych, że z nich powziąść można dokładnie o czém się mówi wyobrażenie. [...] Wyrażając myśli nasze możemy twierdzić, rozkazywać, zapytywać lub przeczyć. Stąd każde zdanie może być twierdzące, rozkazujące, pytające lub przeczące. [...] Zdanie jest albo proste albo złożone.
Główne przepisy szyku grammatycznego ściągające się szczególniéj do zdań opowiadających (повѣствовательное предложенiе) zmieniają się w zdaniu rozkazującém (повелительное предложенiе), pytającém (вопросительное) i odpowiadającém (отвѣтное).
Rozkazujące, p. zdanie III.
Zdania i równoważniki zdania rozkazujące, w których mówiący rozkazuje, zakazuje, żąda, życzy sobie, prosi itp. usiłując tak oddziałać na sposów zachowania się otoczenia (lub rzadziej siebie samego).
Zdanie rozkazujące najczęściej zawiera orzeczenie w trybie rozkazującym [...]. Aby wyrazić rozkaz w sposób łagodny, objawić życzenie, można użyć zdania z orzeczeniem w trybie przypuszczającym [...]. Trafia się, że osobowa forma trybu oznajmującego, najczęściej czasowników dokonanych, wypowiedziana z odpowiednim przyśpiewem, ma znaczenie rozkazu, prośby itp. [...]. Dla wyrażenia życzenia mamy kilka osobliwych zwrotów: są to mianowicie zdania, które zaczynają się od spójników gdyby, żeby, aby, bodaj, bodajby.