imię zwierzęce

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kop/1780
• Kop/1785
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Żoch/1838
• Desz/1846
• Szt/1854
• Mał/1879
• Łoś II/1925

Same nazwiska już dziecióm z pierwszéj Klassy znajomé, Imion żywotnych, to iest ludzkich i zwierzęcych [...]

Podziáł rzeczy przyrodzonych na żyjącé i nieżyjącé, żyjących zaś na ludzi i zwierzęta, iest zasadą podziału Imión Rzeczownych na żywotne i nieżywotne, żywotnych znowu na ludzkié i zwiérzęcé.

4ty przypadek tylko u imion osób męzkich, kończy się jak 2gi przypadek, np. Kapitanów, u innych zaś zwierzęcych i nie­żywotnych imion zawsze jak 1wszy, np. chleby, chleby; konie, konie.

Imiona[...] Zwiérzęcé, np. wół.

Zwiérzęcé Imiona 5, ich rodzaje 7, przypádkowanié rodz. męzk. 15-36.

Z imion żywotnych jedne zowiemy ludzkiemi, np. pan, król; drugie [imionami] zwierzęcemi, np. koń, zając, kruk, szczupak.

1) Między imionami ludzkiemi a zwierzęcemi dwie zachodzą różnice co do rodzaju: 1) że ludzkie, będąc przez zakończenie swoje jednego rodzaju, mogą przez domyślną stać się innego rodzaju, a zwierzęce nie mogą. 2) Że w liczbie mnogiéj imiona ludzkie, rodzaju męskiego, zachowują pospolicie swój rodzaj, np. dzielny żołnierz, dzielni żołnierze; zwierzęce zaś przechodzą pospolicie do rodzaju żeńskiego, np. dzielny koń, dzielne konie [...].

[...] Imiona zwierzęce rodzaju męskiego mogą, z zachowaniem rodzaju, kończyć się w tym przypadku na kształt imion ludzkich, na owie, np. ptaszkowie, skowronkowie, bocianowie. Wolności téj wtenczas tylko użyć można, gdy w zwierzętach opisuje się przymiot z ludźmi pospolity, jako to cieszenia się, gniewania itd.

Ponieważ na imię z rozmajitego stanowiska można się zapatrywać; dla lepszego więc zrozumienia się, nadano mu z tego względu różne nazwiska. I tak najprzód imiona rzeczy np. człowiek, głowa, kamień; powtóre, imiona przymiotów np. białość, zieloność; po trzecie: własne czyli szczególne, służące jednéj wyłącznie rzeczy np. Rossyja, Warszawa; po czwarte: pospolite, służące wielu tym samym rzeczom np. kraj, miasto; po piąte: żywotne, przeznaczone do nazywania rzeczy żyjących np. człowiek, koń; po szóste: nieżywotne, których używamy do nazywania rzeczy nieżyjących, np. kamień, waga; po siódme: ludzkie np. człowiek, mąż; po ósme: zwierzęce, np. koń, wół; po dziewiąte: zbiorowe, w których wyrażeniu mnóstwo się maluje; np. lud, gmin; po dziesiąte: szczegółowe, w których znaczenia jedna się rzecz przedstawia np. pióro, kałamarz; po jedenaste: pojedyncze czyli niezłożone, np. grób, uczeń; po dwunaste: złożone, które się z dwóch lub kilku składają, np. nagrobek, współuczeń; po trzynaste: swojskie, to jest: prawdziwie polskie; np. sprzęty, strzelba, rękojeść, dwór, naczelnik; po czternaste: cudzoziemskie, z obcego języka przyswojone np: meble, fuzyja, klinga, pałac, prezes; po pietnaste: zmysłowe, które za pomocą zmysłów poznajemy, stół, piasek; po szesnaste: umysłowe, o których za pomocą rozumu się przekonywamy, uobecniając je sobie, np. Bóg, dusza, rozum, cnota.

Imiona źwiérzęce idą zupełnie wedle wzoru nieżywotnych we wszystkich trzech liczbach: tylko że 2gi i 4ty Skł. pojedyńczéj kończy się zawsze na a np. charta, muła, ogara i t. d.

Jest wiele imion żywotnych, tak ludzkich jak zwierzęcych, które pod jednym i tym samym zakończeniem oznaczają oboją płeć.

Tylko ksiądz i wszystkie zakończone na ec, jeżeli to są osobowe lub też zwierzęce imiona, formują jak gdyby należały do pierwszego wzorca, Vty przyp. na e: księże, ojcze, kupcze, głupcze, szewcze.

Rodzaj imion zwierzęcych § 356 ....................................149