Historical dictionary
of grammatical terms online

wyraz

Language: polski
EJO 1999, 645-646 Contemporary definition

Wyraz. Rozumiany potocznie jako najmniejsza znacząca jednostka jęz. wykazująca względną samodzielność składniową jest w rzeczywistości terminem wieloznacznym, którego definicja zależna jest od płaszczyzny jęz., dla której pojęcie "wyraz" ma być definiowane. Niezbędne jest wyróżnienie co najmniej czterech odrębnych pojęć obejmowanych tradycyjnym terminem: wyraz fonologiczny, wyraz ortograficzny, wyraz gramatyczny, wyraz słownikowy, czyli leksem, wyraz tekstowy. Jako synonimu terminu „wyraz" używa się niekiedy określenia „słowo"

Quotations

Mowa zaś mieszana, kiedy słowa Polskie z Łacińskiemi mieszane bywają [...] Są jednak niektóre okoliczności, w których możemy użyć tego sposobu [...] Takie są: gdy abo nie mamy wyrazów Polskich, i choćbyśmy wyrazili, nie zrozumiano by nas, abo gdy nie chcemy, aby nas wszyscy rozumieli: abo gdy o takich rzeczach mówić przychodzi, których ojczysty wyraz obraziłby uszy.

Bor/1830, p. 1 Definition

GRAMMATYKA jest nauką prawideł mowy ustnej i pisanej, a mowa składa się z wyrazów. Wyrazy miesczą w sobie różne głosy czyli dźwięki, które w pismie znakujemy głoskami czyli literami, już większemi, już mniejszemi.

Bor/1830, p. 5 Definition

Mowa ludzka składa się z wyrazów. Wyrazy dzielą się na części mowy, a te są odmienne i nieodmienne. Odmienne 1. Rzeczownik [...] 2. Przymiotnik [....] 3. Zaimek [...] 4. Liczbownik [...] 5. Słowo [...] Imiosłów [...] 7. Przysłówek odmienny: pięknie, piękniej, najpiękniej, nieodmienny: nader, jeszcze, zgoła, Nieodmienne 8. Przyimek [...] 9. Spojnik [...], 10. Wykrzyknik.

Słowo czyli Czasownik, oznacza czynność jakową lub stan rzeczownika:— czynność, np. chwalę; stan rzeczownika, np. leżę. Poznaje się po tém wyraz że jest słowem, iż można doń dodać zaimek ja, ty, on, ona, ono, i t. d.

Pytania. 1. Jaka w wyrazie głoska, wielka czy mała? i dla czego?

Pytania. 1. Jaka w wyrazie głoska, wielka czy mała? i dla czego?

Br/1848, p. 16 Definition

Wyrazy składają się z głosek, dlatego tak zwanych, bo każda jest pewném brzmieniem głosu ludzkiego.

Mała litera napisze się, gdy wyrazy po dwukropku dalszym ciągiem są jednego zdania; np. Człowiek z dwu części uczyniony jest: z duszy i ciała.

Bywa ich bowiem mniéj, gdy którakolwiek część zdania jest domyślną, lub gdy dwa oddzielne wyrazy spajają się w jeden. Więcéj zaś bywa wtedy, gdy jeden wyraz nie jest dostateczny do wydania któréjkolwiek części zdania. Co da się postrzedz w dalszym ciągu uwag nad składem zdania.

P. Z czego składa się mowa ludzka? 0. Mowa ludzka składa się ze zdań, np. To dziecko uczy się dobrze. P. A zdania z czego się składają? 0. Zdania składają się z wyrazów, które inaczej zowiemy częściami mowy, np. To—dziecko—uczy—się—dobrze.[...] Wyrazy składają się z syllab czyli ze zgłosek, np. To, dzie-cko, u-czy, się, do-brze.

Слово, wyraz, выражаетъ какое либо понятіе или чувствованіе, напр. przyjaciel, morze, skromność, dobry, pięć, ja, szanować, czytający, biała, jutro, między, zatem, ach!, aj!

Od języka łacińskiego przejęły też języki romańskie całą składnię, wspaniały dobór wyrazów i słów, jakich się język łaciński w przeciągu prawie 1000 letniego istnienia dorobił.

Kl/1939, p. 4 Definition

Wyrazy języka są bowiem znakami dźwiękowymi, a w piśmie optycznymi, znakami, które wskazują i nazywają przedmioty, właściwości, czynności, stany.

Kl/1939, p. 55 Definition

Wyraz stanowi głoska lub zespół głosek posiadający pewne znaczenie.