narzecze słowiańskie

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mał/1863
• Malin/1869
• Rozw/1923

W wielu razach przyzywał także do pomocy pewniki otrzymane w zakresie badań nad inném narzeczem słowiańskiém, którego piśmiennicze utwory o kilka wieków głębiéj w przeszłość sięgają i właśnie przeto zdolne są choćby tylko w przybliżeniu zastąpić nam niedostatek równie starożytnych pomników polskich.

[…] Jak z romańskich nárzeczy ludowych rozwinęły się z upádkiem cesarstwa rzymskiego obecne języki romańskie, tak z ludowych nárzeczy słowiańskich rozwinęły się dzisiejsze języki słowiańskie […].

Z wniosku powyższego wypływa daléj, że w językach, w których fonetycznym rozwoju, jakiemi są wszystkie ruskie, nie przyszło do kontrakcyji s któréj by powstały samogłoski długie, niczym nie różniące się w brzmieniu od odpowiednich krótkich, również mowy być nie może o samogłoskach krótkich i długich, bo skąd by się wziąć miały samogłoski długie? możeli powstać strumyk bez źródła? Ruski język wiąże się nadto nierozerwanym węzłem z językami záchodniemi przez to, że kontrahowane ee i pochylone ó przemieniá w jinną samogłoskę, t. j. w jotowane i. Podług tego więc, co się tu powiedziało, dzielę wszystkie nárzeczá słowiańskie odnośnie do jiloczasu na dwa rzędy: piérwszy nazywám jiloczasowym, do niego náleżą języki południowe ze serbskim na czele i dwa záchodnie czeski i słowacki; drugi niejiloczasowym, do którego liczę starosłowiański, polski, obydwa łużyckie nárzeczá i wschodnie, t. j. północno-wschodni czyli moskiewski z jego nárzeczem nowogrodzkim i południowo-wschodni, t. j. ruski z jego nárzeczem biáłoruskim.

Według mego przekonaniá uprawa tak Lingwistyki jak i Filologiji Porównáwczéj języków słowiańskich má dlá nás daleko więcéj praktycznéj i żywotnéj doniosłości, aniżeli te obie umiejętności, upráwiane odnośnie do swych języków, dlá jinnych národów europejskich; albowiem w dziedzinie spólnéj mowy, będącéj obrazem ducha, zbliżá ona i kojarzy słowiańskie ludy i narody w jednę bratnią rodzinę, bez obawy utraty národowego piętna, dlá któregokolwiek bądź języka lub narzecza słowiańskiego.

Inny taki ślad to zachowanie długiej (akutowej) w zgłosce zamkniętej poprzyciskowej (p. § 16, f); a także wogóle rozwój iloczasu stoi w najściślejszym związku z akcentem, tak że polszczyzna wraz z archaicznemi swemi na punkcie iloczasu i akcentu narzeczami kaszubsko-słowińskiemi przybywa jako ważne świadectwo do innych [narzeczy] słowiańskich.

W każdym razie sądzę, że pod koniec epoki prasłow. jako rzeczywiście różne pełnogłoski istniały, ogółem biorąc, w większej części narzeczy słowiańskich tylko silne jery.