okoliczność okolicznik

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Such/1849
• Łaz/1861
• Malin/1869
• Czep/1871–1872
• Mał/1879
• Kras/1897
• SW/1900-1927
• Dor/1958–1969

Następnie przyozdabia się orzeczenie doborem wyrażających rozmaite okoliczności słow, jak Przysłówek, wyrażenie przysłówkowe albo Przyimek z pewnym przypadkiem.

Okoliczności, jakie posłużyć mogą do okréślenia wnet orzeczenia, wnet jakiego Rzeczownika.

[...] Właściwy jest językowi polskiemu sposób używania zaimka to w rozmaitych znaczeniach, mianowicie: 1. Zaimek to wskazuje podmiot, orzecznik, miejsce lub jaką inną okoliczność bez różnicy rodzaju i liczby, np. To są moi sąsiedzi [...].

[...] Że zaś ani mianownik, ani wołácz, jak to zauwáżył prof. Bopp, nie mogą być przysłówkami, jest rzeczą nader prostą, gdyż te dwa skłonniki zajmują już w mowie ludzkiéj główne stanowisko podmiotu zdaniá i nie mogą się poniżać na posługę podrzędnych okoliczności oznaczanych przysłówkami.

Słowo być, gdy znaczy to samo, co istnieć, egzystować, jest słowem nijakiém, rzeczowném; gdy zaś słowo być pomaga innym słowom do wyrażenia jakich okoliczności, nazywa się posiłkowém. Słowa: bywać, zostać, mieć mogą także być posiłkowemi.

Wyrazy należące do innych wyrazów w zdaniu, oznaczające sposób działania, czas, miejsce, ilość, przyczynę, cel i warunek, nazywają się wyrazami okolicznościowemi, okolicznościami; niektórzy gramatycy nazywają je określeniem przysłówkowém. Są to prawie zawsze przysłówki, lecz mogą być i istotniki, użyte w przypadkach względnych z przyimkami lub bez nich.

Imiesłów osobliwy jest to wyraz urobiony ze słowa, wyrażający podobnie jak słowo czynność, stan, byt w pewnym czasie, lecz nie odmieniający się. W zdaniu wyraża okoliczność.

Po przedmiocie orzeczenia, następuje ta rzecz lub osoba, dla któréj, ze względu na którą, na korzyść lub niekorzyść któréj itd. się co dzieje [...]. Na koniec następuje oznaczenie miejsca gdzie, czasu kiedy, przyczyny dlaczego się coś dzieje, i tym podobne uboczne okoliczności.

Określeniem czasownika i przymiotnika może być albo przysłówek, albo rzeczownik z przyimkiem, albo rzeczownik w 2., 4. lub 6. przyp. bez przyimka […]. Określenie czasownika i przymiotnika nazywa się inaczej określeniem przysłówkowym, a najodpowiedniej określeniem okoliczności, gdyż wyraża różne okoliczności, wśród których przymiot lub czynność istnieje lub się odbywa [...]. Okoliczności, które określają czasownik lub przymiotnik, mogą być sześciorakie. Łączymy je wedle bliższego powinowactwa wewnętrznego i wedle podobieństwa pod względem formalnym w trzy pary: 1. Okoliczność miejsca i czasu; 2. Okoliczność przyczyny i celu; 3. Okoliczność sposobu i stopnia.

Określenie, a [...] 2. [...] d) gram. wyraz określający: określenia i dopełnienia. O. rzeczowne (= dopowiedzenie, apozycja). O. przymiotne, przysłówkowe. O. miejsca, czasu, sposobu (= okoliczność).