terminów gramatycznych online
sposób życzący podtyp trybu warunkowego
Język: polski
Cytaty
Tryb idealny na różne podrzędne odcienie, Sposoby, które się jednak wyrażają zawsze przez jednę i tę samą formę, złączoną z przyrostkiem bym. Takich odcieni jest kilka [...]:
- Sposób wyrażający życzenie, np. obym się mógł czém krajowi przysłużyć! Nazywamy to sposobem życzącym (Optativus).
§. 741. Życzącym sposobem trybu Idealnego czyli Optatiwem nazywamy ten jego odcień, który z wątpliwością (jako tylko życzenie) wyraża to samo, co bez wątpliwości (jako rozkaz) oddaje tryb Rozkazujący.
W staropolskiém jeszcze się obie części składowe w jednę postać nie były zlały, a posiłkowy aoryst występywał w właściwéj sobie postaci: bych, by, by, bychwa, bysta, bysta, bychom (i bychmy), byście, bychą n. p. uśmierzył bych, poznał by, siedzieli bysta, sławili bychmy i t. d., co podziśdzień w innych sposobach tego trybu jak n. p. w życzącym, celowym i t. d. widać n. p. obyś pamiętał, byście widzieli i t. d.
Tryb warunkowy ma różne podrzędne odcienie, Sposoby, które się jednak wyrażają przez jednę i tę samę formę, złączoną z przyrostkiem bym. [...]
- Sposób wyrażający życzenie, np. obym się mógł czém krajowi przysłużyć! Nazywamy to sposobem życzącym (Optativus).
[…] Tryb warunkowy dzieli się na trzy główne odcienie (sposoby:) […] 3) Sposób życzący (modus optativus) wyraża czynność lub stan pożądany dla osoby mówiącej, bez względu na to, czy życzenie może być urzeczywistnione, czy nie.
[…] Sposób życzący (modus optativus) oznacza czynność pożądaną i używa się w zdaniu pobocznym, jeżeli czynność przedstawia się nie jako fakt rzeczywisty, lecz jako zamiar lub życzenie podmiotu zdania nadrzędnego. Ten sposób napotykamy: a) w zdaniach okolicznościowych celu [...], zaczynających się od spójnika aby (żeby, ażeby, by), albo też względnych, w których który by znaczy: dlatego (po to), żeby. b) w zdaniach dopełniających spójnikowych po słowach, wyrażających chęć, potrzebę i staranie [...], tudzież obawę [...], a także w pewnych razach po słowach, oznaczających spowodowanie i osiągnięcie czego [...]. c) w zdaniach czasowych ze spójnikami nim, aż, dopóki, skoro ( = nimby, ażeby, dopóki by, skoro by), jeśli w zdaniu głównym poprzedza słowo, oznaczające życzenie lub rozkaz, w czasie przeszłym z bezokolicznikiem [...]. d) w zdaniach warunkowych ze spójnikiem byle [...], oznaczających warunek wymagany [...]. e) w zdaniach skutkowych sposobu i stopnia, jeżeli chcemy wyrazić nie skutek rzeczywisty, lecz tylko pożądany lub zamierzony [...]. f) W pytaniach zależnych używa się optativus, jeżeli czynność przedstawia się jako zamiar lub życzenie podmiotu zdania nadrzędnego [...].