terminów gramatycznych online
modus optativus
Język: łaciński
- Conjugationes (Konjugacje): Kus/1646
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- De Etymologia: Mora/1592
- De PARTIBUS ORATIONIS: Malcz/1687
- De Verbis & Participiis Abo o Verbach i Partycypiach: Gott/1762
- De Verbo: Men/1649, DonCul/1560
- De verbo: Stat/1568, Vol/1612
- Die Wortforschung (Etymologia) Słowá wykładająca náuká: Gut/1668
- Die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca nauka: Gut/1669
- Eine kurz⸗gefaßte Grammatica (Krótka gramatyka): Mon/1722
- Etymologia: Rot/1616, Woy/1690, Mał/1879, Raph/1698
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- O Etymologii: Kon/1759
- O Etymologii. §. I. O wyrazach grammatycznych (słowniczek łac.-pol., s.12-13): Gott/1787
- O Słowie: Malin/1869
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- O słowie: Lub/1778
- O zdaniu pojedyńczym: Kras/1897
- O zdaniu złożonym: Kras/1897
- Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
- Przypisy do rozdziału IX: Kop/1785
- Przypisy na klassę drugą: Kop/1780
- Regulae grammaticales: DonGl/1542
- Rozdział VI. O słowie: Kop/1778
- Syntaxis: Raph/1698
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Mącz/1564 (war. B), Kn/1621, Bart/1544 , Kn/1644 (I wyd. 1626), Mon/1780
- Słownik, tom VI. i ostatni (U-Z): L/1807–1814
- Traktat II. O częściach dyskursu: Dąb/1759
- Verborum Coniugatio: Cell/1725
- Verbum: Don/1649, Don/1795, Don/1595
- Znamiona czasowe i trybowe: Trz/1865
Cytaty
Modus – naznaczenie, obyczaj; indicativus – ukazujący, skazujący, coniunctivus – słączający, optativus – żądający, imperativus – rozkazujący, infinitivus – niezgraniczony, niezagraniczony.
ŻĄDAJĄCY (lub ŻĘDAJĄCY) gram. żądanek (dwie pierwsze litery tego wyrazu już dziś są niewidoczne; zachowały się na fotografii w cz. 1 [...]), żądający obyczaj <modus> optativus RN (k.tyt.); żądanek, żądający obyczaj optativus modus in grammatica R x7 (md); żądający <modus> optativus R t8 (mp; av. modus). Zob. NIEZGRANICZONY, ROZKAZUJĄCY, UKAZUJĄCY, WSKAZUJĄCY, ZŁĄCZAJĄCY.
Modi qui sunt? Indicativus, ut lego, imperativus, ut lege. Optativus, ut utinam legerem. Coniunctivus, ut cum legam. Infinitivus, ut legere. Impersonale, ut legitur.
Defore, Optativo utinam deforem, defores, deforet.
Forem, es, Optativo modo tempore praesenti, et praeterito imperfecto et Coniunctivo mode tempore praesenti, et praeterito imperfecto, utinam, vel, cum forem, fores, foret. Et pluraliter, Forent, id est, essem, esses, esset, etc. Infinitivo futuro, fore, id est, esse, Być.
MODI. Indicativus, Miłuię. Imperativus, Miłuy. Optativus, Bodaybych miłował. Subiunctivus, Gdybych miłował vel Jeslibym. Infinitivus, Miłowáć. Potentialis, Rzekłby/Robiłby/ Uczyłby.
Quid est [Modus] Optativus? Quo utimur in Optando, [hoc est, per quem aliquid fieri optamus,] non tamen definimus quid fiat.
Jákość słow w czym jest? w obyczájách i w postáwách. Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko cztę. Roskázujący jáko czci. Żądájący jáko obych czedł. Złączájący jáko gdy cztę. Nieográniczony jáko czcić. Krom osob jáko czci się. Wyobráżenia słow wiele są? cztery.
Qualitas verborum in quo est? in modis et in formis. Modi qui sunt? Indicativus ut lego. Imperativus ut lege. Optativus ut utinam legerem. Coniunctivus ut cum legam. Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur. Formae verborum quot sunt? quatuor.
Modi quot sunt? Sex: indicativus, imperativus, optativus, potentialis, subiunctivus et infinitivus.
Wie viel hat es Modos in Polnischer Sprache? Sechs. Indicativus, Imperativus, Optativus, Potentialis, Subjunctivus, Infinitivus.
Aby, żeby, Ut Plaut. Suasit ut ad te irem. | Vti Cicer. Misit literas uti te sibi placarem, ἵνα [hína] cum Subiunctivo, ὡς [hōs] cum Optativo et Subiunctivo. [...] Quì Teren. Effice quî detur. Idem. Non quî argumentum narret, sed quî maledictis respondeat operam abutitur, Donato interprete.
Modi verborum apud Grammaticos, sunt Coniugationum formae, quae varias hominum voluntates & affectus exprimunt. Inclinationes quoque vocat Priscian. Diomed. τὰς ἐγκλίσεις [tàs egklíseis]. Sunt autem praecipui modi quinque Prisci. Diomed. Carisio. Indicativus, Imperativus, Optativus, Subiunctivus, Infinitivus.
Optativus modus, apud Grammat. Priscian. Diomed. quo optamus. ἡ ἐυκτικὴ ἔγκλισις [hē euktikḕ égklisis].
Optativus
Präsens & Perfectum, Masculinum.
Modos totidem habent quot Latini: indicativum, imperativum, optativum, subiunctivum, et infinitivum.
Modi qui sunt? Indicativus ut lego: Imperativus ut lege: Optativus ut utinam legerem: Coniunctivus ut cum legam: Infinitivus ut legere. Impersonalis ut legitur.
Obyczáje ktore są? Ukázujący jáko czytam: Rozkázujący jáko czytaj: Żądájący jáko obym czytał: Złączający jáko gdy czytam: Nieograniczony jáko czytáć. Krom osob jáko czyta się.
Wie vielerley sind die Weysen? Sechserley. 1. Die weise anzuzeigen, [Indicativus Modus] Sposob Ukázujący. [...] 2. Die Weise zu gebieten, (Imperativus) Rozkázujący. [...] 3. Die Weyse zu wünschen, [Optativus] Zycząćy. [...] 4. Die Machtweise [Potentialis] Sámowładny. [...] 5. Die Weise zufügen, [Conjunctivus] Złączájacy. [...] 6. Die Weise zu Endigen, [Infinitivus] Nieokreszony, oder die Weise das Zeitwort zu schliessen.
Die Weysen / Sposoby. [MODI] Die Weysen deß Zeitwortes / bey den Pohlen sind Sechserley. 1. Die Weyse anzuzeigen [Indicativus Modus] Sposob ukázujący/ wormit man etwas schlechter Massen anzeiget/ als: Cżytám ich lese [...]. 2. Die Weyse zu gebiten / [Imperativus] Rozrozkázujący/ wodurch ich gebiete/ als: Cżytaj liß du [...]. 3. Die Weyse zu wünschen [Optativus] Zycżący / wormit man wünschet / als: Bodáy bym czytał / wolte Gott daß ich lese [...]. 4. Die Machtweise [Potentialis] Sámowładny/ welcher dieses Wörtlein nachgesetzet werden: bym / byś / by und w. als: Cżytałbym ich wolte lesen. 5. Die Weise zu fügen [Conjunctivus] Złącżájący/ welche sich muß richten nach den Nachfolgenden Wörtern als: Gdy cżytam weil ich lese. 6. Die Weise zu Endigen [Infinitivus] Nieokreszony / oder die Weise das Zeitwort zuschlüssen/ da man von keiner gewisser Zeit oder weise etwas vermeinet/ als: Czytáć lesen / Dáć geben [...]
Sposobow skończonych w języku Włoskim są cztery [...]
[Modus] Optativus Zyczący, ktorym czego zyczemy, jáko: Idio voglia che io babbia. Bodajbym miał.
Wie viel sind Modi in dem Verbo? Wiewol etliche 6. Modos formiren, nehmlich den Indicativum, Imperativum, Optativum, Potentialem, Conjunctivum, und Infinitivum, so wollen wir nicht mehr als vier/ so meistens in usu sind/ gebrauchen/ als den Indicativum, Imperativum, Conjunctivum und Infinitivum.
Reliqui modi Latinorum, ut Optativus, Coniunctivus, Potentialis, Permissivus, quomodo a Polonis efferantur, in Syntaxi Verborum dicetur.
Drey Modi: Indicativus, Imperativus und Infinitivus. Die andern Modi der Lateiner als optativus, Conjunctivus, Potentialis, Permissivus &c. werden in der Polnischen Sprache gegeben, wie unten im Syntaxi soll gelehret werden.
Der Modus Optativus [...]
Sposoby zowią się.
Skazujący, rozkazujący, żądający, przyłączájący, niedeterminujący, lub nieograniczony.
Indicativus, imperativus, optativus, subjunctivus, infinitivus.
Indicatif, impératif, optatif, subjonctif, infinitif.
Als da ist Modus Conjunctivus, Optativus, Potentialis und Permissivus.
MODUS OPTATIVUS Ist, wenn dem Indicativo das Wort oby, oder bodayby, vorgesetzet wird.
Pod Coniunctivusem, jest też utájony, Optativus Modus, Potentialis, i Concessivus, ktore nic innego nie są, jedno tenże sam Coniunctivus, ktory dopiero zowie się Optativus, gdy przed niem kłádziemy Utinam, álbo inne jákowe temu podobne zadości słowko. Dopiero się też zowie Potentialis i Concessivus, kiedy się wykłada przez te słowká: Possum mogę Volo, chcę, debeo powinienem.
Akcyja może bydź uczyniona piącią sposobami, jako to skazując, rozkazując, żądając, przyłączając, niedeterminując, a te sposoby zowią się.
Skazujący, roskazujący, żądający, przyłączający, niedeterminujący, lub nieograniczony.
Indicativus, Imperativus, Optativus, Subjunctivus, Infinitivus. Indicatif, Imperatif, Opatif, Subjonctif, Infinitif.
Wiele máią modos Verba Łacińskie? Pięć: Indicativum, Imperativum, Optativum, Conjunctivum y Infinitivum. Potentialis y Permissivus modus nie rożni się bynaymniey w terminacyi od Optativum y Conjunctivum.
Optativus poznáie się z partykuł: Oby, o gdyby.
Praeteritum Perfectum i Plusquamperfectum uczynisz dodaiąc Wolte Gott das do Optativum Ich hätte w Aktywach, do Ich wäre w Neutrach i Participium Praeteriti.
Optativus i Coniunctivus Modus Praesens.
Sposobów jest trzy (Modi tres): Skazujący (indicativus), пишу piszę [...] Roskazujący (imperativus), пиши pisz [...] Nieskończony (infinitivus), писать pisać [...] Ządającego (optativus) i złączającego (et coniunctivus) Sposobow w Rossyjskim języku osobliwych nie ma; lecz zamiast onych używają Skazujący z przydaniem łączeń (conjunctionem) koгдабы gdyby, дабы oby, естьли jeśli, буде bądź dajmy to, i innych.
Ponieważ czworako używamy w mowie Słowa, raz oznajmując, drugi raz rozkazując, trzeci raz życząc, czwarty raz żadnej z tych okoliczności nie wyrażając, przeto też na takowe odmiany Słowa jest Trybów cztery: pierwszy Oznajmujący (indicativus), np. jesteś, es; drugi Rozkazujący (imperativus), np. bądź, esto: trzeci Życzący (optativus), np. obyś był, esses: czwarty Bezokoliczny (infinitivus), np. być, esse.
Inszych trybów osobnych nié mámy, jakie są łączący (coniunctivus), życzący (optativus), dopuszczający (permissivus) możny (potentialis), ale té myślénia sposoby, omáwiámy przez tryb oznajmujący lub rozkazujący, np. niech mám, miéj, niech má, miéjmy, miéjcie, niech máją.
Modi verborum, sive conjugationum formae. Sposoby, czyli Tryby. Gramatyka Polska liczy ich tylko cztery, to jest 1. Modum indicativum, Sposob wskazujący, czyli oznajmujący. 2. modum imperativum, sposob rozkazujący. 3. modum optativum, sposob żądający. 4. modum infinitivum, sposob nieograniczony, czyli bezokoliczny. Łacińska ich więcej rachuje, jako to: modum Conjunctivum, Subjunctivum, Gerundivum, Potentialem etc.
[...] względy na té okoliczności Sądu, zowią się Trybami, czyli Sposobami, Oznájmującym, Rozkazującym, Życzącym, Łączącym, Pozwálającym i Możnym (Indicativus, Imperativus, Optativus, Coniunctivus, Permissivus, Potentialis) Nadto, jest jeszcze Tryb Bezokoliczny (Infinitivus), którym się zwyczajné okoliczności Czasu, Liczby, Osoby i Rodzaju nié wydają.
optativus życzący
Modi sunt septem. Sposobow jest siedm, [I]ndicativus, Ukazujący, Imperativus, Roska[z]ujący, Subjunctivus, Złączający, Optativus, Żądający, Potentialis, Mogący, Permissi[v]us, Dopuszczający, et Infinitivus, i Nieograniczony.
ŻYCZYĆ med. ndk. absolute [...]. W grammatyce: tryb życzący, Optativus [...].
Klassa VIII. czas przyszły błogosławiony (futur benedictiv) czyli imperativum, optativum, permissivum 3. łacińskie.
Tryb idealny na różne podrzędne odcienie, Sposoby, które się jednak wyrażają zawsze przez jednę i tę samą formę, złączoną z przyrostkiem bym. Takich odcieni jest kilka [...]:
- Sposób wyrażający życzenie, np. obym się mógł czém krajowi przysłużyć! Nazywamy to sposobem życzącym (Optativus).
§. 64. Tryby liczy gramatyka porównawcza w języku indoeuropejskim cztéry: oznajmujący (indicativus), rozkazujący (imperativus), idealny (conjunctivus), życzący (optativus).
Bliższy rozbiór tego trybu pomijamy dla tego, że go w języku słowiańskim wcale nie ma; to bowiem , co zwykle trybem rozkazującym nazywamy, jest pod względem morfologicznym właściwie trybem życzącym (optativus).
[...] Prof. Bopp w swojéj Porównáwczéj Gramatyce języków jafeckiéj rodziny zestáwiá końcówkę ji, j słowiańskiego trybu rozkazującego ze znamieniem sanskryckiego trybu mogącego (potentialis) i greckiego trybu życzącego (optativus) i łączącego (conjunctivus), którym jest samogłoska i, która według wszelkiego prawdopodobieństwa jest ostatnią cząstką sanskryckiej końcówki hi, a zatym zostaje z nią w etymologicznym związku [...].
[…] Natomiást má dzisiejszá polszczyzna tryb życzący (modus optativus) rozpadający się według przyrody słowa na 3 odcieniá to jest a) życzący dokonany b) życzący niedokonany c) życzący częstotliwy […].
Tryb warunkowy ma różne podrzędne odcienie, Sposoby, które się jednak wyrażają przez jednę i tę samę formę, złączoną z przyrostkiem bym. [...] 1. Sposób wyrażający życzenie, np. obym się mógł czém krajowi przysłużyć! Nazywamy to sposobem życzącym (Optativus).
To co się u nas mniéj właściwie „trybem rozkazującym" nazywa, był to istotnie tryb Życzący (Optativus), który zjawi się w konjugacyi dopiero w ciągu dałszéj t. j. wstawkowéj epoki.
Formy rozkaźnika w językach słowiańskich, a więc i w polszczyźnie są właściwie z pochodzenia swego szczątkami trybu życzącego (optativus), który zachował się w innych językach indoeuropejskich.
[…] Tryb rozkazujący (modus imperativus) wyraża czynność lub stan, przez osobę mówiącą uważany za konieczny, tj. wymagany; używa się więc na wyrażenie rozkazu, zakazu, zachęty, prośby lub żądania osoby mówiącej; często, wyrażając życzenie, zastępuje optativus.
[…] Tryb warunkowy dzieli się na trzy główne odcienie (sposoby:) […] 3) Sposób życzący (modus optativus) wyraża czynność lub stan pożądany dla osoby mówiącej, bez względu na to, czy życzenie może być urzeczywistnione, czy nie.
[…] Sposób życzący (modus optativus) oznacza czynność pożądaną i używa się w zdaniu pobocznym, jeżeli czynność przedstawia się nie jako fakt rzeczywisty, lecz jako zamiar lub życzenie podmiotu zdania nadrzędnego. Ten sposób napotykamy: a) w zdaniach okolicznościowych celu [...], zaczynających się od spójnika aby (żeby, ażeby, by), albo też względnych, w których który by znaczy: dlatego (po to), żeby. b) w zdaniach dopełniających spójnikowych po słowach, wyrażających chęć, potrzebę i staranie [...], tudzież obawę [...], a także w pewnych razach po słowach, oznaczających spowodowanie i osiągnięcie czego [...]. c) w zdaniach czasowych ze spójnikami nim, aż, dopóki, skoro ( = nimby, ażeby, dopóki by, skoro by), jeśli w zdaniu głównym poprzedza słowo, oznaczające życzenie lub rozkaz, w czasie przeszłym z bezokolicznikiem [...]. d) w zdaniach warunkowych ze spójnikiem byle [...], oznaczających warunek wymagany [...]. e) w zdaniach skutkowych sposobu i stopnia, jeżeli chcemy wyrazić nie skutek rzeczywisty, lecz tylko pożądany lub zamierzony [...]. f) W pytaniach zależnych używa się optativus, jeżeli czynność przedstawia się jako zamiar lub życzenie podmiotu zdania nadrzędnego [...].
★Tryb (modus) oznacza stosunek czynności do rzeczywistości i woli mówiącego: a) ★orzekający (oznajmujący, indicativus).b) ★przypuszczający (łączący, coniunctivus), c) życzący (optativus).
Optativus, p. czasowniki II 3.